استعلام :
چنانچه قاضی در خیابان، وقوع بزه سرقت را به طور دقیق مشاهده کند، آیا امکان رسیدگی با ارجاع پرونده این جرم به وی تحت عنوان: قاضی کشیک، مقام قضایی عهده دار تحقیقات مقدماتی یا دادگاه میسر است و آیا قاضی می‌تواند به علم خودبر اساس مشاهدات خویش استناد کند؟ و در فرض منفی بودن پاسخ، تکلیف وی چیست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً، برابر بند «پ» ماده 64 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 وقوع جرم مشهود در برابر دادستان یا بازپرس، از جهات قانونی شروع به تعقیب است و برابر ماده 89 این قانون، چنانچه بازپرس (یا در غیاب دادستان، دادیار) ناظر وقوع جرمی باشد تحقیقات را شروع می¬کند و در صورت ارجاع دادستان، تحقیقات را ادامه می¬دهد. بنابراین، وقوع جرم مشهود در برابر قاضی، مانع رسیدگی وی به این جرم نیست.
ثانیاً، تمسک به علم جهت صدور حکم، شرایطی دارد؛ از جمله این¬که مستند علم باید در پرونده موجود باشد؛ چه این¬که اگر قاضی خود را بی¬نیاز از بیان مستندات منشأ علم خود بداند و به علم خود عمل کند خود را در مظان اتهام قرار داده است. همچنین طریق تحصیل علم قاضی باید به گونه-ای باشد که مستند علم وی قابلیت تناظر داشته باشد؛ زیرا تناظری بودن دادرسی، ملاک مشروعیت احکام دادگاه¬هاست. افزون بر این در نظام نوین دادرسی که مراجع بالاتر رأی و رسیدگی نخستین را مورد بازبینی قرار می¬دهند، مستندات علم قاضی باید به نحوی در پرونده منعکس باشد که ایشان بتوانند آن مستندات را مورد ارزیابی قرار دهند که آیا به طور متعارف موجب ایجاد علم می¬شود یا خیر. بنابراین در فرض سؤال، قاضی نمی¬تواند به صرف دیده یا شنیده¬های خود مبادرت به صدور حکم کند و آن¬ها را مبنای حکم قرار دهد./ت
