استعلام :
در پرونده‌ای در اثر بی‌احتیاطی راننده، همسر باردار وی فوت می‌کند و راننده به پرداخت دو فقره دیه همسر و جنین در حق اولیای دم محکوم می‌شود. در مرحله اجرای حکم وکیل راننده مقصر با تقدیم لایحه‌ای و با اخذ ملاک از ماده 884 قانون مدنی و با لحاظ ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اعلام داشته است پدر و مادر راننده مقصر از دیه همسر راننده مقصر و جنین وی ارث می‌برند و پرداخت دیه در حق نامبردگان را درخواست کرده است. با توجه به عدم صراحت قانون در این زمینه و به لحاظ اختلاف نظر موجود، خواهشمند است اعلام فرمایید آیا در فرض سؤال پدر و مادر راننده مسبب حادثه از دیه متوفیان ارث می‌برند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً، همان‌گونه که قانونگذار در مواد 875 و876 قانون مدنی به صراحت بیان داشته است؛ شرط وراثت، زنده بودن در حین فوت مورث است و جنین در صورتی ارث می‌برد که نطفه، در زمان فوت منعقد بوده و زنده هم متولد شود؛ اگرچه فوراً بعد از تولد بمیرد. همچنین قسمت اخیر ماده 873 قانون مدنی درخصوص فوت به سبب هدم ناظر بر اشخاص است و بر جنین تا پیش از زنده متولد شدن، اطلاق شخص نمی‌شود. بنا به مراتب پیش‌گفته، در فرض سؤال با توجه به این‌که در هنگام تصادف جنین در مرحله جنینی ساقط شده است، نمی‌تواند صاحب ترکه شود و موضوع ارث بردن از ترکه در مورد جنین منتفی است و با توجه به این‌که راننده مسبب حادثه، پدر جنین بوده است، در اجرای ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، سهمی از دیه جنین ندارد و تمام دیه به مادر وی که در سانحه تصادف فوت کرده است، می‌رسد و در این شرایط، ترکه مادر که شامل دیه جنین نیز می‌شود، به وراث قانونی وی از جمله پدر جنین می‌رسد؛ زیرا دیه جنین پس از تعلق به مادر داخل در ترکه وی شده و از آنجا که تصادف غیرعمدی به فوت مادر منجر شده است، پدر جنین که در تصادف مقصر بوده است، به سبب غیرعمدی بودن حادثه از ترکه مادر جنین (همسرش) ارث می‌برد و فقط از دیه جنین و همسرش محروم است؛ اما سهم جنین از دیه، جزء ترکه مادر بوده و بین وراث قانونی وی از جمله پدر تقسیم می‌شود.
ثانیاً، با لحاظ مراتب پیش‌گفته، در فرض سؤال پدر به عنوان راننده مسبب حادثه از دیه همسرش ارث نمی‌برد و دیه وی به دیگر ورثه حین‌الفوت همسر می‌رسد و نه تنها چنین فرضی از حکم مقرر در ماده 885 قانون مدنی خارج است، بلکه موجبی برای اخذ ملاک از حکم این ماده و عقیده به تعلق این بخش از دیه به پدر و مادر راننده مسبب حادثه (آنگونه که در فرض سؤال آمده است) نمی‌باشد.
