استعلام :
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
برابر ماده 1 قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مصوب 15/10/1388 دولت مکلف شده است قیمت حامل‌های انرژی برابر مقررات این قانون اصلاح و نیز برابر ماده 4 نسبت به هدفمند کردن یارانه گندم، برنج، روغن، شیر، شکر، خدمات پستی، خدمات هواپیمایی و خدمات ریلی (مسافری) اقدام کند و برابر ماده 3 نیز مجاز به تعیین قیمت آب و کارمزد جمعآوری و دفع فاضلاب با رعایت این قانون شده است. در ازای این اقدامات و از محل وجوه حاصل از اجرای این قانون برابر ماده 7 درصدی از آن، به پرداخت نقدی و غیرنقدی و نیز اجرای نظام جامع تأمین اجتماعی برای جامعه هدف اختصاص می‌یابد. برابر بند «الف» همین ماده یارانه نقدی و غیرنقدی با لحاظ میزان درآمد خانوار نسبت به کلیه خانوارهای کشور به سرپرست خانوار پرداخت میشود.
برابر بند «ت» ماده یک آییننامه اجرایی ماده 7 یاد شده، خانوار از افرادی تشکیل میشود که بر اساس رابطه خویشاوندی درجه یک با یکدیگر زندگی میکنند و به صورت مشترک پرسشنامه واحدی را تکمیل کردهاند و برابر تبصره ذیل آن فردی که پرسشنامه جداگانهای را تکمیل کرده است، در صورتی که تحت تکفل شخص دیگری نبوده و به طوراجتنابناپذیر به تنهایی زندگی میکند و از لحاظ درآمد و هزینه، زندگی مستقلی داشته باشد خانوار تلقی میشود و برابر بند «چ» ماده یک آییننامه یاد شده دریافتکننده یارانه سرپرست خانوار یا فرد واجد شرایطی است که برای دریافت یارانه‌های موضوع این آییننامه تعیین میشود. همچنین برابر ماده 8 همین آییننامه، کمکهای نقدی و غیرنقدی موضوع این آیـیننامـه به خـانـوار تعلـق می‌گـیرد. کمـکهـای مربـوط به هـر خـانوار بـه سرپرسـت قانونـی آن خانوار یا کسی که طبق ماده 9 این آییننامه تعیین میشود، پرداخت میشود. ماده 9 نیز پرداخت کمکهای موضوع این آییننامه را در مواردی مانند اعتیاد سرپرست خانوار به مواد مخدر، زندانی بودن، عدم حضور (مثل زندگی در خارج از کشور) و یا عدم صلاحیت وی به تشخیص سازمان هدفمندی یارانه‌ها به سرپرست دیگری پیشبینی کرده است.
بنابراین و با توجه به مجموع مقررات یادشده، می‌توان گفت اولاً، یارانه نقدی عبارت است از مبلغی که از سوی دولت در ازای افزایش قیمت حامل‌های انرژی و برخی اقلام مصرح در این قانون برای جبران افزایش هزینه‌های مشترک یک خانوار به سرپرست آن خانوار پرداخت میشود؛ بنابراین، اعضای یک خانوار مادام که جزو آن خانوار محسوب می‌شوند، نمی‌توانند یارانه جداگانه دریافت دارند و در این مورد تفاوتی بین بالغ و نابالغ نیز وجود ندارد. در حقیقت، وضعیت و ماهیت «یارانه نقدی» و نیز «خانوار» متفاوت از وضعیت «نفقه» و «ولایت» است و باید از خلط این دو مبحث جداً خودداری کرد.
ثانیاً، در مواردی که فردی زندگی مستقلی تشکیل می‌دهد و عملاً از یک خانوار خارج میشود، با مراجعه به سازمان هدفمندی یارانه‌ها و مطابق آییننامه و دستورالعمل‌های مربوط، یارانه خود را جداگانه دریافت میکند و نیازی به مراجعه به دادگاه و صدور حکم نمیباشد؛ مگر آنکه این سازمان من غیرحق، از پذیرش درخواست متقاضی خودداری کند که وی برای الزام سازمان می‌تواند به مراجع صالحه مراجعه کند.
همچنین در مواردی که ماده 9 آییننامه اجرایی ماده 7 قانون مورد بحث پیشبینی کرده است، به تشخیص سازمان هدفمندی یارانه‌ها امکان پرداخت یارانه نقدی به افراد دیگری از جمله مادر مطلقه فرزندان مشترکی که با وی زندگی میکنند وجود دارد.
