عقد هبه یکی از انواع قراردادهایی است که در قانون مدنی ما به رسمیت شناخته شده است. هبه به معنای هدیه دادن یا بخشش می‌باشد که در بین عموم مردم بسیار رایج است. بر عقد هبه قوانین و مقرراتی حاکم می‌باشد که دانستن آن قطعاً می‌تواند کمک قابل توجهی به طرفین این عقد بنماید. در این بخش پیرامون تعریف عقد هبه، انواع آن، شرایط انعقاد و قابل رجوع بودن آن ، قانون هبه به همسر، عقد هبه لازم است یا جایز، هبه پدر به فرزند، شرایط هبه چیست؟، پس گرفتن ملک هبه شده، هبه در حقوق، شرایط صحت عقد هبه، عقد صلح چیست، صحبت می‌کنیم.
بر اساس ماده 795 قانون مدنی عقد هبه توافقی است که به موجب آن یک نفر مالی اعم از منقول و غیرمنقول را به طور مجانی و رایگان به مالکیت شخص دیگری در می‌آورد. در این عقد به شخصی که مالی را می‌بخشد «واهب»، طرف مقابل را «متهب» و مالی که بخشیده می‌شود را «عین موهوبه» می‌گویند.
واهب باید مالک مالی باشد که هبه می‌کند و برای تصرف و معامله در مال خود اهلیت داشته باشد. به عبارت دیگر باید بالغ، عاقل و رشید باشد. به طور مثال مالی که قرار است در آینده به ارث برسد را نمی توان هبه نمود و یا شخص صغیر نمی تواند مال خود را هبه کند.
مطابق ماده 798 قانون مدنی زمانی عقد هبه منعقد می شود که متهب یا شخصی که مال به او هبه شده است، عقد را قبول کند و خود یا وکیل او با اذن و اجازه واهب عین موهوبه را به قبض خود در بیاورد. قبض عین موهوبه شرط صحت آن عقد می باشد، به طوری که اگر قبل از قبض عین موهوبه، هر کدام از واهب یا متهب فوت کند، هبه باطل می شود.
هرچند شخص صغیر یا مجنون یا سفیه نمی‌تواند مال خود را هبه کند اما چون عقد هبه مجانی است، می تواند عقد هبه را قبول کند و در این صورت ولی آنها مال را قبض می‌کند.
هبه معوض: قانون مدنی در ماده 801 هبه معوض را پیش بینی نموده است. هبه معوض به این صورت است که واهب (بخشنده) می‌تواند شرط کند که متهب (انتقال گیرنده) مالی را به او هبه کند یا در مقابل هبه، عمل مشروعی را مجاناً برای واهب انجام دهد. در این نوع هبه برابری ارزش مال ها شرط نیست به طوری که می توان در مقابل هبه یک خانه، یک شاخه نبات هبه کرد.
هبه غیرمعوض: در این نوع هبه بر خلاف هبه معوض، شخص مال خود را بدون دریافت هیچ گونه مالی و یا شرط کردن انجام تعهدی بر عهده طرف مقابل، به دیگری هبه می کند. هبه غیرمعوض رایج ترین نوع هبه می باشد که بسیار چالش برانگیز است.
بر اساس ماده 803 قانون مدنی اگر عین موهوبه در دست متهب باقی باشد، واهب می‌تواند از هبه رجوع کند و مال را پس بگیرد مگر در موارد زیر:
1-در صورتی که مال به پدر یا مادر یا اولاد هبه شود.
2-در صورتی که هبه معوض بوده و عوض (مالی که در مقابل هبه بوده) هم داده شده باشد.
3-در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده یا متعلق حق غیر واقع شود، خواه خارج از اراده اشخاص مثل اینکه متهب به واسطه ورشکستگی، محجور شود، خواه به طور اختیاری مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود.
4- در صورتی که در عین موهوبه تغییری ایجاد گردد مثل اینکه عین موهوبه خانه ای بوده که فروخته و از پول آن باغی خریداری شده است.
حال اگر مالی که هبه می‌شود دارای سود و منفعت باشد و بعد واهب از هبه رجوع کند، در صورتی که آن منفعت متصل به مال باشد مثلاً عین موهوبه گوسفندی بوده که در آن مدت چاق شده است، این منفعت به واهب برمی‌گردد اما اگر منفعت منفصل یا جدایی از مال باشد مانند اجاره بهای آپارتمانی که هبه شده است، این نوع منفعت متعلق به متهب است.
در اینجا چند نکته در خصوص رجوع در هبه قابل توجه است:
الف) بعد از فوت هر کدام از واهب یا متهب، رجوع از هبه ممکن نیست.
ب) اگر داین (کسی که از دیگری طلب دارد) طلب خود را به مدیون ببخشد، دیگر حق رجوع ندارد مانند بخشیدن مهریه.
ج) اگر شخصی مالی را به عنوان صدقه به دیگری پرداخت کند، حق رجوع ندارد.
حق فسخ در تمامی قراردادها کاربرد دارد اما حق فسخ با حق رجوع کاملاً متفاوت است. حق رجوع حقی قائم به شخص است یعنی فقط شخص واهب می‌تواند از این حق استفاده کند و به ارث نمی‌رسد. اما حق فسخ قائم به شخص نبوده و به عنوان یک حق مالی به ارث می‌رسد یعنی وراث نیز می‌توانند معامله را فسخ کنند.
حق فسخ برخلاف حق رجوع، ارتباطی به باقی بودن عین موهوبه ندارد. به طوری که حتی اگر عین موهوبه تلف شده باشد، باز هم می‌توان از حق فسخ استفاده کرد. همچنین حق رجوع تنها مختص واهب می‌باشد در حالی که حق فسخ می‌تواند برای هر کدام از طرفین در قرارداد شرط شود.
حق فسخ را می‌توان در عقد هبه شرط نمود و با حق رجوع منافاتی ندارد زیرا علاوه بر اینکه برخی از هبه‌ها غیر قابل رجوع هستند، هبه‌های قابل رجوع نیز هر لحظه ممکن است، غیر قابل رجوع شود مانند اینکه عین موهوبه تلف گردد و دیگر امکان رجوع نباشد.
پیرامون عقد هبه و مقررات حاکم بر توضیحات کاملی داده شد، اما پیشنهاد می گردد در صورتی که به تنظیم قرارداد هبه تمایل داشتید، قطعا با وکیلان مشورت کنید. همچنین اگر در این خصوص ابهاماتی وجود دارد، لطفا برای وکیلان پیام بگذارید.
سیده وحیده عظیمی فر وکیل پایه یک دادگستری و مشاوره حقوقی
دیدگاه :
برای ثبت نظر ابتدا باید وارد شوید
ورود/ثبت نام