چک به عنوان وسیله پرداخت پول، زمانی که صادر می‌گردد و به شخصی داده می‌شود، اصل بر بدهکار بودن صادر کننده بوده و به عبارت دیگر چک در حکم پول می باشد. به همین دلیل در حفظ آن باید کوشا بود. گاهی اتفاق می‌افتد که چک سرقت یا مفقود شده و یا مورد کلاهبرداری و جعل قرار می گیرد. در این شرایط قانونگذار راه حلی را ارائه نموده است تا بتوان از پریشان حالی صاحب چک و همچنین ورود ضرر به وی جلوگیری شود.تعلل در اعلام گم شدن چک صیادی ممکن است موجب سوءاستفاده شود. مفقودی چک در وجه حامل مانند پول نقد است و در صورت گم شدن، هرکسی میتواند آن را نقد کند، بنابراین سرعت عمل در اعلام مفقودی حیاتی است.مفقودی چک سفید امضا خطر بالایی دارد، زیرا هر کسی میتواند آن را تکمیل و نقد کند. به همین علت فوراً به بانک صادرکننده مراجعه و درخواست مسدودسازی دهید.
مطابق ماده 14 قانون صدور چک، صادر کننده چک یا ذینفع مانند حامل و یا قائم مقام قانونی مانند وراث به محض اینکه از مفقودی چک، سرقت، جعل چک خود و یا تحصیل آن از طریق کلاهبرداری، خیانت در امانت و یا جرایم دیگر مطلع می‌شود، باید به بانک مربوطه اعلام نماید و به طور کتبی با ذکر علت، به بانک دستور عدم پرداخت بدهد و ظرف مدت یک هفته در مراجع قضایی شکایتی مبنی بر اثبات ادعای خود و ابطال همان چک را طرح کرده و گواهی آن را به بانک ارائه نماید.
در این حالت اگر دارنده چکی که آن را از طرق مذکور در بالا به دست آورده است، چک را به بانک ارائه دهد، بانک گواهی عدم پرداخت با ذکر علت صادر می‌کند اما در صورتی که صادر کننده چک ظرف یک هفته گواهی تقدیم شکایت را به بانک ارائه نکند، بانک موظف است وجه چک را به دارنده پرداخت نماید و دارنده میتواند بر علیه صادر کننده شکایت نموده و علاوه بر محکوم کردن وی به حبس به علت صدور چک بلامحل، خسارات وارد بر خود را از صادرکننده مطالبه نماید.
اعلام مفقودی چک در ایران طبق قانون چک (مصوب 1397 با اصلاحات بعدی) و آیین‌نامه اجرایی آن، طی مراحل زیر انجام می‌شود:
1. اطلاع از مفقودی چک
- دارنده چک باید بلافاصله پس از مفقود شدن چک، اقدامات قانونی را آغاز کند تا از سوءاستفاده جلوگیری شود.
2. مراجعه به بانک صادرکننده
- ارائه درخواست کتبی مبنی بر مفقودی چک به بانک صادرکننده.
- ارائه مشخصات کامل چک (شماره چک، شماره حساب، تاریخ صدور، مبلغ، نام دارنده).
- ارائه مدارک شناسایی (کارت ملی، شناسنامه).
3. درج آگهی مفقودی چک در روزنامه
- بانک صادرکننده موظف است آگهی مفقودی چک را در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر کند.
- هزینه آگهی بر عهده درخواست‌کننده است.
- در آگهی باید مشخصات چک و هشدار به افراد ثالث درباره عدم پذیرش چک ذکر شود.
4. گذشت مهلت قانونی (30 روز)
- پس از انتشار آگهی، 30 روز فرصت داده می‌شود تا اگر چک پیدا شد یا فردی ادعایی دارد، اعلام کند.
- اگر در این مدت چک پیدا نشد، بانک اقدام به مسدودسازی چک می‌کند.
5. صدور گواهی عدم پرداخت (مفقودی چک)
- پس از انقضای 30 روز، بانک گواهی مفقودی چک صادر می‌کند که نشان می‌دهد چک مسدود شده و قابل وصول نیست.
6. اقدامات قضایی در صورت سوءاستفاده
- اگر چک مفقودی توسط شخص ثالثی ارائه شود، دارنده اصلی میتواند طرح شکایت کیفری کند (طبق ماده 14 قانون چک).
- در صورت احراز سوءنیت، فرد خاطی تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
اعلام دروغین مفقودی چک یا سرقت چک جرم محسوب می‌شود و طبق قوانین ایران دارای مجازات است. این عمل میتواند تحت عنوان«اظهار کذب»،«تشویش اذهان عمومی» یا«فرار از تعهدات مالی» مورد پیگرد قرار گیرد.
1. اظهار کذب و گزارش خلاف واقع (ماده 699 قانون مجازات اسلامی)
- اگر شخصی عمداً به بانک یا مراجع قضایی اعلام کند که چک او مفقود یا سرقت شده، در حالی که این ادعا دروغ است، مرتکب جرم اظهار کذب شده است.
-مجازات: طبق ماده 699، مجازات این جرم حبس از 91 روز تا 2 سال یاجزای نقدی است.
2. کلاهبرداری (ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری)
- اگر فرد بااهداف مالی (مثلاً فرار از پرداخت بدهی یا جلوگیری از وصول چک) اقدام به اعلام دروغین کند، ممکن است به جرم کلاهبرداری محکوم شود.
-مجازات: حبس از1 تا 7 سال ورد مال به صاحب حق.
3. سوءاستفاده از چک (ماده 14 قانون چک)
- اگر چک پس از اعلام دروغین مفقودی چک، توسط شخص ثالثی ارائه شود و بانک از پرداخت آن خودداری کند، ممکن است دارنده واقعی چک از اعلام‌کننده دروغین شکایت کند.
-مجازات: علاوه بر جبران خسارت، ممکن است مرتکب به حبس یا جزای نقدی محکوم شود.
4. تشویش اذهان عمومی (ماده 500 قانون مجازات اسلامی)
- اگر اعلام دروغین باعث ایجاداضطراب در جامعه یا اخلال در نظام بانکی شود، ممکن است به عنوانتشویش اذهان عمومی قابل پیگرد باشد.
-مجازات: حبس از3 ماه تا 1 سال.
نتیجه‌گیری:
- اعلام دروغین مفقودی چک یا سرقت چکجرم است و میتواند منجر به حبس، جزای نقدی و جبران خسارت شود.
- اگر فردی قربانی چنین ادعای دروغینی شده باشد، میتواند از طریق شکایت کیفری در دادسرای جرایم مالی اقدام کند.
- توصیه می‌شود در صورت مواجهه با چنین مواردی، باوکیل متخصص در امور چک و جرایم مالی مشورت شود.
اگر مدارک یا شواهدی دارید که ثابت می‌کند چک به دروغ مفقود یا مسروقه اعلام شده، می‌توانیدبا ارائه مستندات به مراجع قضایی، شکایت خود را ثبت کنید.
جعل چک سرقتی یکی از جرایم مالی جدی است که شامل تغییر غیرقانونی در مشخصات چکِ مسروقه (مانند تاریخ، مبلغ، امضا یا نام دارنده) به قصد سوءاستفاده مالی می‌شود. این عمل تحت عنوان جرم جعل و استفاده از سند مجعول قابل پیگرد است.
1. تعریف جعل چک سرقتی
- اگر سارق یا فرد دیگری پس از سرقت چک، در مشخصات اصلی آن (امضا، مبلغ، تاریخ، نام گیرنده) دستکاری کند، مرتکب جعل چک شده است.
- حتی اگر چک خالی امضا دزدیده شده و بعداً تکمیل شود، باز هم جعل محسوب می‌شود.
2. مجازات جعل چک سرقتی
الف) مجازات جعل (ماده 523 قانون مجازات اسلامی)
- هرگونه دستکاری در چک (امضا، مبلغ، تاریخ، متن) جرم است.
- مجازات: حبس از 1 تا 10 سال یا جزای نقدی.
ب) مجازات استفاده از چک مجعول (ماده 532 قانون مجازات اسلامی)
- اگر فردی از چک جعل‌شده استفاده کند (مثلاً آن را به بانک ببرد یا به دیگری انتقال دهد)، مجرم است.
- مجازات: همان مجازات جعل (حبس 1 تا 10 سال).
ج) مجازات سرقت چک (ماده 657 قانون مجازات اسلامی)
- اصل سرقت چک نیز جرم است:
- اگر چک مُهر و امضا داشته باشد: سرقت تعزیری (حبس 1 تا 5 سال).
- اگر چک خالی امضا باشد: ممکن است به عنوان خائنانه (تجاوز به امانت) نیز محکوم شود.
د) کلاهبرداری (ماده 1 قانون تشدید مجازات کلاهبرداری)
- اگر سارق چک را جعل کند و با آن پول بگیرد، کلاهبرداری محسوب می‌شود.
- مجازات: حبس از 1 تا 7 سال + رد مال به صاحبش.
3. اقدامات قانونی برای مقابله با جعل چک سرقتی
اگر چک شما سرقت شده و احتمال جعل آن را می‌دهید:
1. بلافاصله به بانک اطلاع دهید تا چک را مسدود کنند.
2. درخواست مفقودی چک دهید و آگهی روزنامه منتشر کنید.
3. شکایت کیفری در دادسرای جرایم مالی یا اقتصادی ثبت کنید (با ذکر اتهامات: سرقت، جعل، کلاهبرداری).
4. مدرک جمع‌آوری کنید (شاهد، فیلم دوربین‌ها، مدارک بانکی).
4. تفاوت جعل چک با چک سرقتی
- سرقت چک: یعنی چک بدون رضایت مالک برداشته شده، حتی اگر دستکاری نشود.
- جعل چک: یعنی پس از سرقت، در متن یا امضای چک تغییراتی ایجاد شده باشد.
5. نتیجه‌گیری
- جعل چک سرقتی جرمی سنگین است و مجازات آن حبس طولانی‌مدت + جزای نقدی است.
- اگر قربانی این جرم هستید، سریعاً به پلیس و بانک مراجعه و با کمک وکیل، شکایت کنید.
- اگر کسی چک شما را دزدیده و جعل کرده، می‌توانید علاوه بر استرداد مبلغ، خواستار مجازات مرتکب شوید.
✳️ توصیه: برای پیگیری حقوقی دقیق‌تر، حتماً با وکیل متخصص در امور چک و جرایم اقتصادی مشورت کنید.
نکات مهم:
- اگر چک پس از اعلام مفقودی پیدا شود، دارنده باید بلافاصله به بانک اطلاع دهد تا وضعیت آن را آزاد کنند.
- چک‌های مفقودی دیگر قابل وصول یا انتقال نیستند و بانک از پرداخت آن خودداری می‌کند.
- اگر چک مفقودی قبل از اعلام مفقودی نقد شده باشد، دارنده اصلی باید از طریق مراجع قضایی اقدام کند.
در صورت نیاز به پیگیری حقوقی، توصیه می‌شود با وکیل متخصص در امور چک مشورت کنید.
پیروز باشید.
سیده وحیده عظیمی فر وکیل پایه یک دادگستری
دیدگاه :
برای ثبت نظر ابتدا باید وارد شوید
ورود/ثبت نام