استعلام :
در یک پرونده، مالک یک دستگاه تراکتور به علت روشن نشدن تراکتور، جهت هل‌دادن آن به خارج از پارکینگ از یک نفر درخواست کمک می‌نماید و مالک تراکتور به همراه همسر خود از طرف چرخ‌های عقب اقدام به هل‌دادن می‌نمایند؛ در حالی که شخص کمک‌کننده از چرخ‌های جلو که کوچک‌تر از چرخ‌های عقب می‌باشند، این اقدام را انجام می‌دهد. این موضوع در حالی است که کسی به عنوان راننده سوار بر تراکتور نمی‌باشد و هر سه نفر تراکتور را به شرح فوق به صورت خاموش هل می‌دهند. بر اثر این بی‌احتیاطی، شخصی که جهت کمک فراخوانده شده است (و درحال هل دادن از چرخ جلو می‌باشد و طبیعتاً بین چرخ جلو و عقب قرار دارد) بین چرخ عقب و دیوار گیر نموده و بر اثر فشاری که بر قفسه سینه وی وارد و باعث شکستگی دنده و در نتیجه پارگی قلب و ریه می‌شود، فوت می‌نماید. حال خواهشمند است در خصوص سؤالات ذیل ارشاد فرمایید:
1- موضوع مشمول ایراد صدمه غیر عمدی (شبه عمدی) بر اثر بی‌احتیاطی در امر رانندگی می‌باشد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، چه کسی مسؤول می‌باشد؛ مالک تراکتور یا همسر وی نیز که در هل‌دادن تراکتور نقش داشته است، دارای درجاتی از تقصیر می‌باشد؟
2- در صورتی که موضوع از شمول سوانح رانندگی خارج باشد، رسیدگی به موضوع در چه قالبی انجام می‌پذیرد و مسؤول پرداخت دیه چه کسی است؟ با توجه به اینکه سه نفر در وقوع حادثه نقش داشته‌اند، با لحاظ مواد 526 و 533 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 تقسیم مسؤولیت به چه نحوی می‌باشد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
اولاً، با توجه به تعاریف «حوادث»، «شخص ثالث» و «وسیله نقلیه» که به ترتیب در بندهای «پ»، «ت» و «ث» ماده یک قانون بیمه اجباری خسارات واد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب 1395 بیان شده است و به ویژه اطلاق عبارت «هر گونه سانحه ناشی از وسایل نقلیه» که در بند «پ» ماده پیش‌گفته آمده است، چنانچه پس از بررسی‌های لازم و کسب نظر متخصصین امر (کارشناس تصادفات) احراز شود وسیله نقلیه (تراکتور) در وقوع حادثه منجر به فوت مؤثر بوده است، چنین حادثه‌ای، حادثه ناشی از وسیله نقلیه محسوب می‌شود و در این حوادث، پرداخت خسارت بدنی (دیه) مشمول احکام مقرر در قانون پیش‌گفته است و حسب مورد توسط شرکت بیمه یا صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
ثانیاً، از آنجایی که مسؤولیت ناشی از حوادث وسایل نقلیه موتوری بر عهده راننده می‌باشد، در فرض سؤال نیز مسؤولیت جبران خسارت متوجه کسی است که باید نسبت به رانندگی اقدام و با قرارگرفتن پشت فرمان، کنترل تراکتور را بر عهده می‌گرفت؛.بنابراین انجام ندادن این وظیفه در لحظه تصادف و قرار نگرفتن وی پشت فرمان و عدم امکان کنترل تراکتور، نافی مسؤولیت وی نیست، همچنان‌که از موجبات کاهش مسؤولیت وی و تقسیم مسؤولیت بین او و دیگر کسانی که تراکتور را هل داده‌اند، نیز نخواهد بود.
