استعلام :
در صورتی که همسایه در حریم قنات (حق ارتفاق منفی به نفع مالک قنات) اقدام به احداث ساختمان در ملک خود کند، آیا دعاوی سه گانه تصرف از سوی مالک قنات علیه مالک ساختمان مستحدثه قابل استماع است یا آنکه باید دعوای مالکیت مطرح شود؟
توضیح آنکه، در این خصوص اختلاف نظر است. برخی معتقدند مالک قنات با داشتن حق ارتفاق منفی نوعی تصرف ناملموس بر ملک همسایه دارد و در صورت نقض حق وی، نوعی تصرف عدوانی است و دعوای رفع تصرف یا مزاحمت قابل استماع است؛ برخی دیگر معتقدند باید دعوای مالکیت مطرح شود؛ چرا که فرد سابقه تصرف دارد.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
مطابق ماده 106 قانون مدنی، مالک ملکی که مورد حق ارتفاق غیر است، نمی‌تواند در ملک خود تصرفاتی نماید که باعث تضییع یا تعطیل حق مزبور باشد؛ مگر با اجازه صاحب حق. بنا بر این و با توجه به ماده 97 همین قانون، در صورتی‌که تصرفات مالک ملک در حریم قنات مانع از حقوق ارتفاقی مالک قنات باشد، مشمول عنوان ممانعت از حق بوده و صاحب حق می‌تواند به طرفیت مالک دعوای رفع ممانعت از حق اقامه نماید.
