استعلام :
احتراماً چنانچه اراضی و املاکی در اختیار زارعینی باشد که قانون اصلاحات اراضی نسبت به آن اجرا گردیده ولی پس از آن زارعین با مالک توافق و اقرارنامه توسط زارعین تهیه و تنظیم که از حق مکتسبه موضوع قانون اصلاحات اراضی صرف تعهد نموده و اراضی و املاک را در اختیار مالک قراردهند اما با وجود این امر تصرفات زارعین نسبت به اراضی از زمان اجرای قانون اصلاحات اراضی تاکنون به صورت رابطه استیجاری و به اصطلاح تقسیم محصول به صورت دهقان بخش (دو پنجم وسه پنجم بین مالک وزارع) صورت گرفته باشد و هم اکنون پس از حدود 50 سال مالک تقاضای خلع ید از اراضی تحت اختیار زارعین را بنماید آیا با این فرض اولاً دعوی خلع ید نسبت به زارعین با وضعیت مذکور بالحاظ مقررات قانون اصلاحات اراضی و سایر قوانین قابلیت پذیرش را دارد یا اینکه دعوی تخلیه باید طرح گردد ثانیاً در هریک از صورت¬های مذکور چنانچه دعوی متقابل از ناحیه مستاجرین و متصرفین به عنوان حق ریشه یا حق عمران و آبادی و حقوقی از این قبیل مطرح گردد آیا این طور دعوایی قابل رسیدگی واتخاذ تصمیم خواهد بود و نسبت به این طور زارعین اصولاً حقی تعلق می¬گیرد و یا اینکه مکلف به خلع ید و یا تخلیه بدون دریافت هیچ¬گونه حقی خواهند بوده لذا مستدعی است اساتید معظم نسبت به بررسی و پاسخ سؤالات مذکور اقدام فرمایند./ع
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه :
با توجه به وجود رابطه استیجاری در مدت 50 سال دعوی خلع ید فاقد مجوز قانونی است ولی دعوی تخلیه بر اساس مقررات قانون مدنی فاقد اشکال است در مورد مطالبه حق ریشه و حقوق زارعانه با توجه به توافق طرفین در مورد تقسیم محصول بنظر نمی¬رسد که حقوق زارعانه و یا حق ریشه بوجود آمده باشد مگر اینکه مستأجر مازاد بر توافق فیمابین درختانی کاشته باشد که مدعی مالکیت درختان مذکور باشد./
