عقد صلح چیست؟ مواد قانونی در مورد انواع و ارکان عقد صلح

عقد صلح چیست؟

یکی از قراردادهایی که قانونگذار آن را به رسمیت شناخته و برای آن شرایط و قوانینی را وضع نموده است، عقد صلح می‌باشد. صلح به معنای سازش است و به همین جهت افراد بیشتر برای حل اختلافات خود و ایجاد سازش از عقد صلح استفاده می‌کنند. البته به کار بردن عقد صلح در غیر از موارد سازش نیز بلامانع است. حال به نظر می‌رسد دانستن مطالبی پیرامون عقد صلح و کارایی آن خالی از لطف نیست و قطعاً می‌تواند به شما کمک کند. در این بخش پیرامون تعریف عقد صلح، انواع عقد صلح و شرایط عقد صلح صحبت می‌کنیم.

عقد صلح در قانون مدنی

مطابق ماده 752 قانون مدنی صلح ممکن است در مواردی برای رفع اختلاف موجود و یا جلوگیری از اختلافات احتمالی در معاملات و یا غیر از معاملات انجام شود.
در ماده 753 قانون مدنی قانونگذار عقد صلح را به عنوان یک عقد یا قرارداد نیز پذیرفته و این عقد را برای سهولت در کارها و رهایی از بند دیگر عقود تاسیس کرده است به طوری که در ماده 758 قانون مدنی بیان می‌کند هرچند ممکن است افراد به جای خرید و فروش ملک (عقد بیع) از عقد صلح استفاده کنند و ملکی را در مقابل وجه نقد به دیگری صلح کنند اما دیگر بیعی اتفاق نیفتاده و شرایط و احکام خاص عقد بیع بر آن جاری نیست.

انواع عقد صلح

با استنباط در قوانین مشخص می‌شود که به طور کلی قانونگذار صلح را به دو قسمت تقسیم می کند:

صلح برای رفع اختلاف

همانطور که در بالا نیز گفته شد گاهی از صلح برای حل اختلاف و ایجاد سازش استفاده می‌شود. در ماده 761 قانون مدنی قانونگذار بیان کرده است که صلح در مورد رفع اختلاف یا صلحی که در آن مسامحه به کار رفته است، بین طرفین قطعی است و حتی با وجود اینکه یکی از طرفین ادعا کند که مغبون واقع شده، نمی‌تواند آن را فسخ کند مگر در ضمن صلح شرطی برای فسخ در نظر گرفته شده باشد.

صلح برای انعقاد معامله

گاهی از صلح به عنوان ایجاد یک معامله استفاده می‌شود که باید مطابق ماده 190 قانون مدنی تمامی شرایط صحت معاملات از جمله؛1-قصد و رضای طرفین
2- اهلیت طرفین برای ایجاد معامله و یا تصرف در مورد صلح 
3- معین بودن مورد صلح
4- مشروع بودن جهت معامله در آن رعایت گردد. 

عقد صلح، عقدی مستقل هست و حتی اگر نتیجه دیگر معاملات را داشته باشد ولی احکام و شرایط عقد صلح بر آن جاری است. به طوری که در ماده 760 قانون مدنی آمده است که اگرچه عقد صلح در مقام عقود جایز مثل عقد عاریه واقع شود اما باز هم قطعی و لازم است و بر هم نمی خورد مگر در مواردی که در قرارداد پیش بینی شده باشد. در بحث حق شفعه نیز اگر شریک، ملک خود را به دیگری صلح کند برای شریک دیگر حق شفعه ایجاد نمی شود. بنابراین با عقد صلح می توان دیگر عقود را دور زد.
حال اگر صلح در مقام انعقاد معامله باشد، به انواع زیر تقسیم می شود:

عقد صلح معوض

اگر در مقابل مالی که صلح می‌شود، مال دیگری اخذ شود، به آن صلح معوض می‌گویند. مانند اینکه ملکی به آقای الف صلح شود و آقای الف پول آن را پرداخت کند. 

عقد صلح بلاعوض

اگر در مقابل مالی که به دیگری صلح می‌شود، مالی دریافت نشود، صلح بلاعوض است. مانند اینکه آقای الف منزل خود را به پسرش صلح کند و در مقابل آن مالی از پسر دریافت نکند.

عقد صلح محاباتی

اگر در مقابل مالی که به دیگری صلح می‌شود، مالی دریافت شود که ارزش آن بسیار ناچیز باشد، صلح محاباتی نام دارد. مانند اینکه آقای الف ملک چند میلیاردی خود را در مقابل دریافت یک شاخه نبات به همسرش صلح کند.

عقد صلح عمری

اگر مالی به دیگری صلح شود اما شخص صلح کننده (مصالح) شرط کند که تا زمانی که در قید حیات است، اختیار خرید، فروش، بهره برداری و ... از آن را داشته باشد، صلح عمری را نامیده می‌شود. به عبارت دیگر مصالح حق انتفاع یا نفع بردن از آن مال را تا زمان حیات برای خود نگه می‌دارد. 
نکته قابل توجه در صلح عمری آن است که هر چند مصالح حق استفاده از ملک را برای خود نگه داشته است اما مورد صلح در مالکیت صلح شونده (متصالح) قرار گرفته است و اگر شخصی از مصالح طلبکار باشد، نمی‌تواند آن مال را توقیف کند و در ازای طلب خود، آن را بردارد.

موارد بطلان عقد صلح

1-صلح بر امر غیر مشروع باطل است.
2-اگر در طرف مقابل عقد صلح و یا در مورد صلح اشتباه شود، صلح باطل است.
3-اگر معامله‌ای باطل باشد، صلح دعوا ناشی از آن باطل است.
4- اگر بعد از عقد صلح مشخص شود، موضوع صلح منتفی بوده، صلح باطل است.

حق فسخ در عقد صلح

عقد صلح نیز مانند دیگر عقود به دلایل زیر می‌تواند به هم بخورد:

با استنباط در ماده 764 قانون مدنی که قانونگذار تدلیس یا فریب در عقد صلح را از موجبات فسخ آن می‌داند بنابراین به نظر می‌رسد در عقد صلح هم می‌توان شرایطی را برای فسخ در نظر گرفت. مثل اینکه شرط شود اگر در تاریخ مقرر عوض صلح داده نشود، مصالح می‌تواند قرارداد را فسخ کند یا در عقد صلح معوض یکی از طرفین ادعا کند که در معامله مغبون شده و برای مثال مالی را که صلح کرده، بسیار ارزشمندتر از عوض آن بوده و در زمان معامله اطلاع نداشته است و به همین جهت ادعای فسخ عقد را داشته باشد.

اقاله عقد:

اگر طرفین عقد با توافق و تراضی عقد را بر هم بزنند، اقاله نام دارد که در عقد صلح نیز امکان‌پذیر است.
بنابراین همان طور که گفته شد، عقد صلح معمولاً در موارد بسیاری استفاده می شود؛ مانند صلح مهریه از جانب زوجه به زوج و یا صلح ملک از جانب پدر به فرزند به جای فروش و یا هبه آن و .... و از آنجایی که عقدی لازم است و طرفین باید به آن پایبند باشند، بر هم خوردن آن شرایط خاص خود را دارد و از این جهت گاهی بهتر از عقود دیگر عمل می کند. 
در این مقاله سعی بر آن شد تا تمامی موضوعات مهم و کاربردی در خصوص صلح توضیح داده شود و ابهامی برای شما باقی نماند. اما با این وجود اگر سوالی ذهن شما رو مشغول نموده، حتما برای ما بنویسید.