استيضاح
مبحث پنجم
استيضاح
قسمت دوم:
استيضاح و عدم كفايت رئيس جمهور
ماده 228: براساس اصل هشتاد و نهم (89) قانون اساسي نمايندگان مجلس مي توانند رئيس جمهور را در مقام اجراي وظايف مديريت قوه مجريه و اداره امور اجرائي كشور مورد استيضاح قرار دهند. اين استيضاح وقتي قابل طرح است كه حداقل به امضاي يك سوم نمايندگان برسد.
ماده 229: تقاضاي استيضاح رئيس جمهور كه بايد با ذكر موارد صريح و روشن و مستدل باشد، به رئيس مجلس داده مي شود. اين تقاضا بايد در‌اولين جلسه قرائت شود و ضمن چاپ و توزيع بين نمايندگان براي رئيس جمهور ارسال گردد. دراين صورت، رئيس جمهور بايد ظرف يكماه در مجلس حاضر شود و در خصوص مسائل مطرح شده توضيحات كافي بدهد.
ماده 230: حداكثر وقت براي مذاكره موافقين و مخالفين پنج ساعت است كه به تساوي و متناوباً انجام مي‌شود. مدت صحبت براي هر يك از موافقين و مخالفين استيضاح حداكثر نيم ساعت خواهد بود كه با رأي مجلس تا يك ساعت قابل تمديد مي‌باشد.
ماده 231:
وقت براي توضيحات و پاسخ‌هاي رئيس جمهور جمعاً پنج ساعت مي‌باشد. رئيس جمهور مي‌تواند قسمتي از وقت خود را به نمايندگان موافق واگذار كند. اين وقت اضافه بر فرصتي است كه به موجب ماده قبل به آنان تعلق مي‌گيرد.
ماده 232: در صورتي كه پس از بيانات نمايندگان موافق و مخالف و پاسخ رئيس جمهوري اكثريت دو سوم كل نمايندگان، به عدم كفايت رئيس جمهور رأي دادند، مراتب جهت اجراي بند ده (10) اصل يكصد و دهم (110) قانون اساسي به‌اطلاع مقام رهبري مي رسد. اين رأي گيري مخفي و با‌ورقه خواهد بود.
ماده 233:
هرگاه حداقل ده نفر از نمايندگان و يا هركدام از كميسيون ها، عدم رعايت شؤونات و نقض يا استنكاف از اجراء قانون يا اجراء ناقص قانون توسط رئيس جمهور و يا وزير و يا مسؤولين دستگاه هاي زيرمجموعه آنان را اعلام نمايند، موضوع بلافاصله از طريق هيأت رئيسه جهت رسيدگي به كميسيون ذي ربط ارجاع مي گردد. كميسيون حداكثر ظرف مدت ده روز موضوع را رسيدگي و درصورت وارد بودن با اظهارنظر صريح، گزارش خود را از طريق هيأت رئيسه به مجلس ارائه مي دهد.
تبصره 1: چنانچه نظر مجلس بر تأييد گزارش باشد موضوع جهت رسيدگي به قوه قضائيه و ساير مراجع ذي صلاح ارسال مي شود تا خارج از نوبت و بدون تشريفات دادرسي رسيدگي نمايند.
تبصره 2: درصورتي كه مجلس در مورد رئيس جمهور يا هر يك از وزيران سه نوبت رأي به وارد بودن گزارش بدهد طرح استيضاح درصورت رعايت مفاد اصل هشتاد و نهم (89) قانون اساسي در دستور كار مجلس قرار خواهد گرفت.
قسمت اول:
استيضاح وزيران
ماده 219: نمايندگان مجلس مي‌توانند، با در نظر گرفتن اصل هشتاد و نهم (89) قانون اساسي، وزير يا هيأت وزيران را استيضاح كنند. استيضاح وقتي قابل طرح در مجلس است كه به امضاي حداقل ده نفر از نمايندگان برسد.
ماده 220: ـ در استيضاح بايد موضوع به صورت صريح و با ذكر مورد يا موارد، معين شود و به صورت كتبي تنظيم و به هيأت رئيسه تسليم گردد. هيأت رئيسه موظف است بلافاصله طرح استيضاح را به كميسيون تخصصي ذي‌ربط ارجاع نمايد. كميسيون مكلف است حداكثر ظرف يك هفته ضمن اطلاع رساني به استيضاح كنندگان و دعوت كتبي وزير مربوطه موارد استيضاح را بررسي نمايد. پس از مدت مذكور در صورتي كه حداقل ده نفر از امضاءكنندگان استيضاح از طرح آن منصرف نشوند استيضاح در اولين جلسه علني طرح مي شود و پس از طرح استيضاح در جلسه علني كاهش امضاي نمايندگان تأثيري در مطرح شدن استيضاح ندارد و وزير موظف است ظرف ده روز در مجلس حاضر شود هيأت رئيسه در همان روز متن استيضاح را براي وزير يا وزيران مورد استيضاح ارسال و همزمان چاپ و بين نمايندگان توزيع كند.
تبصره 1: ـ علاوه بر امضاءكنندگان استيضاح، ساير نمايندگان مي توانند تا قبل از طرح استيضاح در جلسه علني استيضاح را امضاء نمايند.
تبصره 2: ـ هيأت رئيسه موظف است در روز برگزاري استيضاح، متن استيضاح و نام آخرين متقاضيان استيضاح را چاپ و توزيع نمايد.
تبصره 3: ـ پس از طرح استيضاح در جلسه علني، فقط در صورتي استيضاح از دستور كار مجلس خارج مي شود كه تعداد متقاضيان استيضاح به كمتر از ده نفر كاهش يابد. در اين صورت مي توانند دلايل خود را توسط نماينده منتخب خود ظرف پنج دقيقه در جلسه علني مطرح نمايند. پس از اين مرحله چنانچه وزير درباره استيضاح درخواست صحبت بنمايد، با تقاضاي كتبي و موافقت رئيس مجلس مي تواند حداكثر ده دقيقه در جلسه علني صحبت كند.
ماده 221: چنانچه استيضاح نمايندگان مرتبط به حوزه فعاليت نهادهاي انقلابي باشد كه از بودجه دولت استفاده مي نمايند و قانوناً وابسته به قوه‌مجريه مي‌باشند، آن استيضاح خطاب به رئيس جمهور يا وزيري كه نهاد موردبحث در حوزه مسئوليت او قرار گرفته است، خواهد بود.
ماده 222: وزير يا هيأت وزيران موظفند ظرف ده روز پس از طرح استيضاح، در مجلس حاضر شوند و توضيحات لازم را بدهند، تعيين وقت استيضاح در مهلت مقرر با پيشنهاد وزير يا هيأت وزيران و تصويب هيأت رئيسه مجلس در دستور هفتگي قرار مي‌گيرد. حضور وزير يا هيأت وزيران دراين وقت مقرر الزامي است.
ماده 223: در جلسه استيضاح، پس از بيانات استيضاح كنندگان، رئيس جمهور مي تواند به دفاع از وزير يا وزيران مورد استيضاح بپردازد، همچنين وزير يا وزيران مورد استيضاح نيز مي توانند به دفاع از خود بپردازند. حداكثر وقت دفاع از استيضاح براي رئيس جمهور يا چند وزير پنج ساعت و براي يك وزير سه ساعت خواهد بود.
تبصره 1: وزير يا وزيران مورد استيضاح مي توانند حداكثر يك ساعت از وقت دفاع خود را در اختيار يك يا دو نفر از نمايندگان موافق قرار دهند.
تبصره 2: بيانات استيضاح كنندگان و پاسخ آنها در يك يا چند جلسه بايد به طور متوالي صورت گيرد.
تبصره 3: استيضاح كنندگان مجاز نخواهند بود در ضمن ارائه دلائل و توضيحات خود، موضوعات ديگري را كه به مورد استيضاح مربوط نيست‌موردبحث قرار دهند.
ماده 224: پس از پاسخ وزير يا وزيران مورد استيضاح و يا پاسخ رئيس جمهور از طرف هيأت وزيران مورد استيضاح، حداكثر دو نفر از نمايندگان استيضاح كننده حق دارند توضيحات تكميلي بدهند، به شرطي كه صحبت هر كدام از ربع ساعت تجاوز ننمايد. رئيس جمهور مي تواند حداكثر يك ساعت به دفاع از هيأت وزيران بپردازد و وزير مورد استيضاح هم مي تواند حداكثر نيم ساعت مجدداً از خود دفاع كند.
ماده 225: پس از انجام استيضاح، رئيس جلسه عدم اعتماد وزير يا وزيران را به رأي مي‌گذارد.
ماده 226: درصورتي كه وزير يا هيأت وزيران مورد استيضاح در مجلس حاضر نشوند، استيضاح كنندگان مطالب خود را بيان مي كنند و رئيس جلسه اعلام اخذ رأي عدم اعتماد مي‌كند.
ماده 227: هنگامي كه استيضاح در دستور مجلس است به‌هيچ وجه نمي توان دستور را تغيير داد مگر در موارد طرح‌ها و لوايح سه فوريتي.