نحوه بررسي برنامه و بودجه ساليانه كل كشور و نظارت بر اج...
مبحث چهارم
نحوه بررسي برنامه و بودجه ساليانه كل كشور و نظارت بر اجراي بودجه
قسمت دوم:
تصويب بودجه ساليانه كل كشور
ماده 216: ـ دولت موظف است لايحه بودجه سالانه كل كشور را در دو بخش به ترتيب زير به مجلس تقديم كند:
بند الف:
ـ ماده واحده مشتمل بر:
1 ـ احكام مورد نياز براي اجراي بودجه كل كشور
2 ـ سقف منابع بودجه عمومي دولت به تفكيك درآمدها و واگذاري دارايي هاي سرمايه اي و مالي و اجزاي اصلي آنها از جمله: ماليات و حقوق و عوارض گمركي، درآمد ناشي از فروش كالا، خدمات و حقوق مالكانه، منابع حاصل از فروش نفت، گاز، ميعانات گازي و فرآورده هاي نفتي و گازي، منابع حاصل از واگذاري سهام، سهم الشركه و اموال دولت و واگذاري اوراق مالي اسلامي
3 ـ ترازهاي عملياتي، سرمايه اي و مالي بودجه عمومي دولت
4 ـ فروض برآورد منابع و مصارف بودجه
دولت موظف است اين بخش را حداكثر تا اول آبان هر سال به مجلس تقديم كند. فقط احكامي قابل درج در مادهواحده است، كه اثر مستقيم بر منابع يا مصارف بودجه دارد، يا براي تأمين مالي بخشي از وظايف قانوني دولت از جمله گسترش سرمايه گذاري، حمايت از اشتغال و ازدواج، ترويج فرزندآوري و تأمين مسكن نيازمندان از محلهايي غير از بودجه عمومي دولت، در نظر گرفته شده باشد.
هيأت رئيسه موظف است پس از وصول اين بخش، بلافاصله آن را براي اطلاع نمايندگان در «سامانه قانونگذاري و نظارت مجلس»، بارگذاري و به كميسيون تلفيق و ساير كميسيون ها ارجاع نمايد. كميسيون تلفيق موظف است ظرف پنج روز گزارش خود را در مورد رد يا تأييد كليات ماده واحده به هيأت رئيسه مجلس ارسال كند.
رسيدگي به كليات ماده واحده در صحن مجلس مطابق بند «ج» ماده (108) اين قانون انجام مي شود. در جلسه رسيدگي به كليات، بعد از گزارش كميسيون تلفيق، گزارش كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات در مورد كليات به مدت ده دقيقه استماع مي شود. چنانچه در اين مرحله، كليات ماده واحده به تصويب مجلس نرسد، دولت موظف است ظرف هفت روز، ماده واحده را با اصلاحات، مجدداً به مجلس تقديم كند. در اين صورت كميسيون تلفيق دو روز فرصت دارد تا گزارش جديد رسيدگي به كليات را به مجلس گزارش نمايد. در صورتي كه كليات ماده واحده به تصويب مجلس برسد، به كميسيون هاي مربوط ارجاع مي شود. نمايندگان از زمان تصويب كليات، پنج روز فرصت دارند پيشنهادهاي خود را در سامانه ثبت نمايند.
پس از آن هر كميسيون موظف است ضمن اطلاع رساني به نمايندگان پيشنهاددهنده حداكثر ظرف پنج روز (بدون احتساب تعطيلات رسمي) به پيشنهادهاي نمايندگان رسيدگي و گزارش كميسيون مربوط را به كميسيون تلفيق ارسال كند. كميسيون تلفيق موظف است حداكثر ظرف ده روز (بدون احتساب تعطيلات رسمي) به پيشنهادهاي واصله از كميسيونها رسيدگي و گزارش آن را در سامانه بارگذاري نمايد.
پس از بارگذاري گزارش كميسيون تلفيق، كميسيونها و نمايندگان ميتوانند ظرف سه روز پيشنهادهاي خود را در مورد گزارش كميسيون تلفيق ثبت كنند. در زمان مطرح شدن گزارش كميسيون تلفيق در صحن علني، ابتداء پيشنهادهاي كميسيون ها و سپس پيشنهادهاي نمايندگان مورد رسيدگي قرار مي گيرد و در مورد آن رأي گيري مي شود. همچنين در كميسيون تلفيق و در صحن، ابتداء به پيشنهادهاي مربوط به منابع و سپس به ساير پيشنهادها رسيدگي مي شود.
مهلت مجلس براي رسيدگي به بخش اول، از زمان وصول حداكثر دو ماه است. پس از اتمام رسيدگي بخش اول لايحه بودجه، مصوبه مجلس به شوراي نگهبان ارسال و پس از تأييد آن شورا به دولت ابلاغ مي شود.
بند ب:
ـ جداول تفصيلي مشتمل بر ارقام بودجه:
دولت موظف است حداكثر ده روز از زمان ابلاغ بخش اول قانون بودجه، با رعايت احكام و سقفهاي مصوب موضوع بند «الف» اين ماده، جداول تفصيلي بودجه را به همراه نسخه الكترونيكي داراي قابليت خوانش رايانه اي به گونه اي كه ارقام تشكيل دهنده و محاسبات مربوط به هر رديف قابل مشاهده و پيگيري باشد، به مجلس ارسال كند. سنجه هاي ارزيابي برنامه هاي قوه مقننه، قوه قضائيه، وزارتخانه ها، سازمان هاي مستقلي كه عالي ترين مقام آن را رئيس جمهور منصوب مي كند، معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، نيروهاي مسلح، نهادهاي زير نظر مقام معظم رهبري و نهادهاي مصرح در قانون اساسي بايد ضميمه جداول تفصيلي باشد.
هيأت رئيسه موظف است بلافاصله پس از وصول اين بخش، آن را براي اطلاع نمايندگان در سامانه، بارگذاري و بخشهاي مربوط به هر كميسيون را ارجاع نمايد. نمايندگان پنج روز فرصت دارند تا پيشنهادهاي خود را در رابطه با جداول در سامانه ثبت كنند. پيشنهادهاي نمايندگان در كميسيونها، كميسيون تلفيق و صحن مجلس با اولويت رسيدگي به جداول مربوط به منابع بودجه عمومي دولت و منابع و مصارف دستگاهها و نهادهاي مذكور، به تفكيك برنامه هاي عملياتي آنها مورد رسيدگي قرار مي گيرد.
در اين بخش فقط به ارقام و اعداد جداول بدون تفكيك كليات و جزئيات رسيدگي مي شود و هيچ حكمي در اين مرحله قابل بررسي و تصويب نيست و پيشنهادها نيز نبايد مغاير قوانين جاري و مصوبه بخش اول باشد. ترتيب و زمان بندي رسيدگي به پيشنهادهاي نمايندگان در كميسيون ها، كميسيون تلفيق و صحن مجلس، مشابه ترتيب و زمان بندي مذكور در بند «الف» اين ماده است. مهلت مجلس براي رسيدگي به بخش دوم از زمان وصول حداكثر به مدت چهل روز است.
چنانچه در هنگام رسيدگي به گزارش كميسيون تلفيق درباره جزئيات ماده واحده يا جداول تفصيلي بودجه، مصوبه كميسيون تلفيق در صحن مجلس رأي نياورد، كميسيون مزبور موظف است حداكثر ظرف سه روز (بدون احتساب تعطيلات رسمي) گزارش جديد خود را به مجلس ارائه كند. در اين مرحله نمايندگان يك روز فرصت دارند تا پيشنهادهاي خود را در مورد تغييرات كميسيون تلفيق ثبت نمايند .
تبصره 1: ـ اعضاي كميسيون تلفيق نمي توانند در جريان رسيدگي پيشنهاد جديد مطرح كنند. در صورت ضرورت، هيأت رئيسه كميسيون تلفيق مي تواند كارگروههايي را براي بررسي موضوعات معين تشكيل دهد. پيشنهاد آن كارگروهها براي بررسي به كميسيون تلفيق ارائه مي شود.
تبصره 2: ـ جلسات كميسيون تلفيق در محل صحن علني مجلس تشكيل مي شود و مشروح مذاكرات جلسات علني آن كميسيون انتشار مي يابد. نمايندگاني كه عضو كميسيون تلفيق نيستند مي توانند بدون حق رأي در مذاكرات كميسيون تلفيق شركت كنند و به عنوان موافق يا مخالفِ پيشنهادهايي كه مطرح مي شود، اظهارنظر نمايند.
تبصره 3: در جلسه علني، تنها پيشنهادهايي كه توسط نمايندگان و كميسيونها در زمان مقرر دريافت و به چاپ رسيده، مشروط به عدم مغايرت باقانون برنامه، قابل طرح ميباشد.پيشنهادهايي كه منبع درآمد مشخصي نداشته باشد قابل طرح نخواهد بود و پيشنهادهايي كه مازاد بر سرجمع نباشد زماني قابل طرح است كه رديف مشخص جايگزين را معين نمايد، تشخيص موارد مذكور با رئيس جلسه خواهد بود.
تبصره 4: نحوه رسيدگي به متمم،اصلاحيههاي بودجه و ساير مواردي كه در اين ماده پيشبينينشده طبق مقررات معمول در اين آييننامه خواهد بود.
تبصره 5: كميسيون موظف است گزارش خود را ارائه كند و گزارش مسكوت ماندن از كميسيون تلفيق پذيرفته نيست. چنانچه گزارش كميسيون مبني بر رد كليات لايحه باشد و در مجلس نيز كليات لايحه به تصويب نرسد، مراتب به دولت اعلام مي شود تا حداكثر ظرف مدت دو هفته لايحه را اصلاح و به مجلس ارائه كند و اگر كليات لايحه به تصويب مجلس برسد، به كميسيون تلفيق اعاده مي شود تا ظرف مدت پانزده روز گزارش جديد را به مجلس تقديم كند.
ماده 217: جلسات مجلس براي رسيدگي به بودجه سالانه بايد بلاانقطاع در كليه ايام هفته غيراز جمعه و تعطيلات رسمي، حداقل روزي چهارساعت منعقد گردد و تا موقعي كه شور و مذاكره پايان نيافته و رأي مجلس اخذ نشده است از دستور خارج نميشود و هيچ لايحه يا طرح ديگرنميتواند مطرح باشد مگر لايحه يك يا چنددوازدهم بودجه درصورت ضرورت.
تبصره:
اگر مطالب فوري و فوتي اعم از طرحها و لوايح دوفوريتي و غيره پيش آيد كه به تشخيص مجلس تأخير آن موجب زيان جبران ناپذيريباشد، در اين صورت براي طرح و تصويب آن زمان مشخصي معين ميشود.
فقره:
نحوه رسيدگي ديوان محاسبات به اجراي بودجه ساليانه كل كشور
ماده 218:
براساس اصول پنجاه و چهارم)54( و پنجاه و پنجم (55) قانون اساسي، نظارت مجلس شوراي اسلامي بر اجراي بودجه ساليانه كلكشور برعهده ديوان محاسبات كشور است كه زير نظر مجلس شوراي اسلامي ميباشد.
سازمان و اداره امور آن به موجب قانون خاص ميباشد.
قسمت اول:
تصويب برنامه توسعه
ماده 214: دولت موظف است حداكثر تا پايان خردادماه سال پاياني قانون برنامه پنجساله توسعه، لايحه برنامه توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بعدي را به مجلس تقديم كند. اين لايحه به صورت يك شوري و به شرح زير رسيدگي مي شود:
بند الف : نمايندگان مجلس از زمان چاپ و توزيع لايحه برنامه ظرف مدت پنج روز (بدون احتساب ايام تعطيل) پيشنهادهاي خود در مورد كليات و جزئيات برنامه را به كميسيون تخصصي ذي ربط ارائه مينمايند.
بند ب:
كميسيونهاي تخصصي مكلفند حداكثر ده روز پس از چاپ و توزيع لايحه نسبت به بررسي مفاد برنامه شامل مواد، تبصرهها، جداول و ضمائم و نيز پيشنهادهاي نمايندگان اقدام و گزارش خود را به كميسيون تلفيق رسيدگي كننده ارائه نمايند.
بند ج: كميسيون تلفيق موظف است پس از پايان مهلت مذكور در بند (ب) به گزارشهاي كميسيونهاي تخصصي و كليات و جزئيات برنامه و پيشنهادهاي نمايندگان ظرف حداكثر سه هفته رسيدگي و گزارش نهائي خود را به مجلس ارائه نمايد و گزارش مسكوت ماندن پذيرفته نيست. چنانچه گزارش كميسيون تلفيق مبني بر رد كليات لايحه باشد و در مجلس نيز كليات لايحه به تصويب نرسد، موضوع به دولت اعلام مي شود تا حداكثر ظرف مدت يك ماه لايحه را اصلاح و به مجلس ارائه كند و اگر كليات لايحه به تصويب مجلس برسد، به كميسيون تلفيق اعاده مي شود تا ظرف مدت پانزده روز گزارش جديد را به مجلس تقديم كند.
بند د: در صحن جلسه علني پس از ارائه گزارش كميسيون تلفيق، ابتدا كليات برنامه مورد بحث قرار ميگيرد. در كليات پنج نفر مخالف و پنج نفر موافق به ترتيب يك نفر مخالف و يك نفر موافق و حداكثر هر نفر پانزده دقيقه ديدگاههاي خود را مطرح مي كنند. پس از آن دولت و كميسيون هر كدام حداكثر چهل و پنج دقيقه براي دفاع زمان خواهند داشت. سپس راجع به كليات برنامه رأي گيري خواهد شد. در بررسي كليات، كفايت مذاكرات پذيرفته نمي شود.
بند ه:
ـ- پس از تصويب كليات، رسيدگي به جزئيات برنامه آغاز و به مواد و تبصرهها و جداول برنامه به ترتيب رسيدگي ميشود. در اين بخش، جايگزين متن ماده، يا جزئي ازماده و يا تبصره لايحه دولت، حذف كل، مصوبات جايگزيني كميسيونهاي تخصصي و پيشنهادات چاپ شده نمايندگان براي هر ماده يا تبصره يا هر يك از اجزاء در صورتي كه آن جزء ماهيت مستقل داشته باشد و حذف جزء و پيشنهادات چاپ شده كميسيونهاي تخصصي به ترتيب مورد رسيدگي قرار ميگيرند. سپس در مورد اصل ماده يا تبصره يا اجزاء در صورتي كه ماهيت مستقل داشته باشند رأيگيري خواهد شد. چنانچه اصل رأي نياورد، موضوع براي رسيدگي مجدد به كميسيون تلفيق برگشت داده خواهد شد تا دراسرع وقت و حداكثر طبق مهلتي كه هيأت رئيسه تعيين خواهد كرد گزارش مجدد خود رابه مجلس ارائه دهد. نمايندگان ميتوانند حداكثر تا پايان همان روز پيشنهادهاي خود را به كميسيون تسليم نمايند.
بند و: مادام كه لايحه برنامه در صحن مجلس مورد بررسي است مجلس نطق نخواهد داشت و هيچ طرح يا لايحهاي جز طرحها و لوايح سه فوريتي و نيز تحقيق و تفحص، استيضاح و رأي اعتماد در دستور قرار نخواهد گرفت و مجلس در تمامي ايام به جز ايام تعطيل حداقل شش و حداكثر هشت ساعت جلسه علني خواهد داشت. در موارد استثناء با تصويب مجلس، اين زمان تا ده ساعت قابل افزايش است.
بند ز:
مهلتهاي مذكور در بندهاي (ب) و (ج) حسب مورد با تصويب هيأت رئيسه تا دو برابر قابل افزايش است.
تبصره 1: ـ اعضاي كميسيون تلفيق نمي توانند در جريان رسيدگي پيشنهاد جديد مطرح كنند. در صورت ضرورت، هيأت رئيسه كميسيون تلفيق مي تواند كارگروههايي را براي بررسي موضوعات معين تشكيل دهد. پيشنهاد آن كارگروهها براي بررسي به كميسيون تلفيق ارائه مي شود.
تبصره 2: ـ جلسات كميسيون تلفيق در محل صحن علني مجلس تشكيل مي شود و مشروح مذاكرات جلسات علني آن كميسيون انتشار مي يابد. نمايندگاني كه عضو كميسيون تلفيق نيستند مي توانند بدون حق رأي در مذاكرات كميسيون تلفيق شركت كنند و به عنوان موافق يا مخالفِ پيشنهادهايي كه مطرح مي شود، اظهارنظر نمايند.
ماده 215: اصلاح قانون دائمي و قانون برنامه توسعه در حين بررسي لايحه بودجه سالانه و اصلاح برنامه توسعه در زمان بررسي ديگر طرح ها و لوايح به دو سوم رأي نمايندگان حاضر نياز دارد.
ماده 213:
– به منظور تنظيم اصول و مفاد برنامه هاي توسعه و لوايح بودجه كل كشور و ايجاد هماهنگي بين كميسيون هاي تخصصي مجلس شوراي اسلامي، پس از تقديم لايحه مربوط توسط دولت به مجلس، كميسيون تلفيق مركب از اعضاي ذيل تشكيل مي گردد:
1- از كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات نه نفر
2- از هر كميسيون تخصصي ديگر سه نفر
اعضاي مذكور در بندهاي فوق توسط كميسيون هاي مربوطه انتخاب و به هيأت رئيسه مجلس معرفي مي شوند.
مأموريت اين كميسيون تا تصويب نهائي قانون برنامه توسعه و يا لايحه بودجه سالانه كل كشور ادامه مي يابد.
تبصره: كميسيون تلفيق با حضور اكثريت مطلق اعضاء رسميت مييابد.
تبصره 2:
پيشنهادات مربوط به حوزه هاي انتخابيه اعضاي كميسيون تلفيق جهت ايجاد رديف جديد يا افزايش اعتبارات يا تغيير عنوان طرحها در كميسيون تلفيق بودجه ممنوع است.
در صورتي كه معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهور در حين رسيدگي به لايحه بودجه به صورت كتبي و رسمي اشتباه يا از قلم افتادگي موارد مربوط به حوزه هاي انتخابيه را تأييد كند، موضوع با دو سوم رأي كميسيون تلفيق قابل تصويب است.