– مراحل بررسي و تصويب طرحها و لوايح عادي
مبحث دوم
– مراحل بررسي و تصويب طرحها و لوايح عادي
قسمت ب:
بررسي و تصويب طرحها و لوايح در مجلس
ماده 150: در مواردي كه موادي از طرحها و لوايح و همچنين مصوبات اعاده شده از شوراي نگهبان جهت رسيدگي به كميسيون اصلي ارجاع مي شود، نمايندگان عضو كميسيون هاي فرعي و ساير نمايندگان مي توانند با حضور در كميسيون اصلي، در زمان اعلام شده توسط كميسيون نظرات و پيشنهادهاي خود را مطرح كنند.
تبصره 1: ـ ارائه پيشنهادهاي نمايندگان در مواردي كه در اين آيين نامه به صراحت براي آن زمان ديگري تعيين شده است، مشمول حكم اين ماده نيست.
تبصره 2: ـ اعضاي هر كميسيون مي توانند هنگام رسيدگي موارد ارجاعي به آن كميسيون، پيشنهادهاي خود را طرح نمايند.
تبصره 3: ـ نمايندگان پيشنهاددهنده مي توانند در كميسيون مربوط حاضر شوند و توضيحات لازم را درباره پيشنهاد خود بدهند. كميسيون موظف است نمايندگاني كه حداقل بيست و چهار ساعت قبل از شروع رسيدگي، پيشنهاد خود را تحويل داده اند به صورت كتبي براي شركت در كميسيون و دفاع از پيشنهاد خود دعوت نمايد.
تبصره 4: ـ طرحها و لوايحي كه به صورت دو شوري رسيدگي مي شود پيشنهادها در شور اول درباره كليات و در شور دوم درخصوص مواد پذيرفته مي شود.
تبصره 5: ـ كليه پيشنهادهاي كتبي نمايندگان كه در زمان رسيدگي، در كميسيون حضور داشته اند همراه با گزارش كميسيون، چاپ و توزيع مي شود.
تبصره 6: ـ معاونت قوانين موظف است به نحو مقتضي زمان رسيدگي به موضوعات ارجاعي در كميسيون را به اطلاع نمايندگان برساند.
ماده 152: در شور دوم گزارش كميسيون در مجلس مطرح مي شود. در اين مرحله پيشنهاد تازه پذيرفته نمي‌شود، ولي پيشنهادهاي چاپ شده، به ترتيب مواد، توسط پيشنهاد دهندگان قابل طرح در مجلس خواهد بود. در‌اين صورت پيشنهاد دهنده يا يكي از پيشنهاد دهندگان ( در مورد پيشنهاد جمعي) مي‌تواند براي هر پيشنهاد ظرف پنج دقيقه توضيح بدهد و پس از‌اظهارنظر يك مخالف و يك موافق و عنداللزوم توضيحات سخنگوي كميسيون و نماينده دولت نسبت به پيشنهاد مزبور اخذ رأي به عمل مي‌آيد. پس از رد يا قبول پيشنهاد نسبت به اصل ماده رأي گيري به عمل مي‌آيد. چنانچه ماده به تصويب نرسيد، بدون مذاكره نسبت به حذف آن رأي گيري خواهد شد و درصورتي كه حذف ماده به تصويب نرسيد پيشنهادهاي اصلاحي تازه در همان جلسه پذيرفته خواهد شد.
ماده 153: در شور دوم در باره اصل مواد مذاكره به عمل نمي‌آيد مگر آنكه در گزارش كميسيون مواد جديدي اضافه شده باشد يا به تشخيص هيأت رئيسه در بعضي مواد تغييرات اساسي داده شده باشد. در اين صورت مخالف و موافق از بين ثبت نام كنندگان در لوح يا دستگاه الكترونيك به قيد قرعه تعيين مي شوند، كه هر يك مي توانند به مدت پنج دقيقه صحبت كنند و در صورت لزوم سخنگوي كميسيون و نماينده دولت نيز صحبت مي‌كنند و آنگاه نسبت به ماده يا مواد مورد نظر رأي گيري مي شود.
ماده 154: چنانچه در شور دوم، كميسيون بعضي از مواد طرح يا لايحه را حذف و يا تغيير كلي داده باشد، هر يك از نمايندگان ميتوانند همان ماده‌را پيشنهاد نمايند و پس از صحبت يك مخالف و يك موافق و سخنگو كميسيون و نماينده دولت نسبت به ماده رأي گيري مي‌شود. چنانچه اصل ماده تصويب شد پيشنهادهاي اصلاحي كه قبلاً به كميسيون داده شده، قابل طرح و بحث و رأي گيري خواهد بود.
ماده 155: – پس از تصويب كليات و در شور نهايي طرح ها و لوايح، اولويت رسيدگي به پيشنهادها در جلسه علني به ترتيب زير خواهد بود: 1- پيشنهاد بازگشت به لايحه دولت يا طرح اصلي. 2- پيشنهاد حذف كل ماده. 3- پيشنهاد چاپ شده كميسيون‌هاي فرعي. 4- پيشنهاد حذف جزء و پيشنهادهاي چاپ شده نمايندگان باتشخيص اولويت جامع بودن توسط يكي از اعضاء هيأت رئيسه. 5- رأي گيري براي اصل ماده. 6- رأي گيري براي حذف كل ماده درصورتي كه اصل ماده رأي نياورد. 7- پيشنهادهاي جديد نمايندگان. 8- ارجاع به كميسيون، به تشخيص رئيس جلسه(درصورتي كه پيشنهادهاي فوق الذكررأي نياورد).
تبصره: درصورت تصويب پيشنهاد بازگشت به لايحه دولت يا طرح اصلي، پيشنهاد بندهاي (3) و (4)پذيرفته مي شود.
تبصره 2:
ـ ارجاع طرح يا لايحه يا مواردي از آن از جلسه علني به كميسيون به جز آنچه كه در اين آيين نامه به طور صريح تعيين شده است با پيشنهاد رئيس جلسه و تصويب مجلس انجام مي شود. ارجاع بايد به همان كميسيون گزارش دهنده صورت گيرد. كميسيون بايد فقط موارد ارجاعي را رسيدگي و گزارش خود را ظرف يك هفته به هيأت رئيسه تسليم نمايد تا با تعيين اولويت در دستور هفتگي درج شود.
ماده 156:
اصلاحاتي كه در ماده‌اي پيشنهاد مي‌گردد قبل از خود ماده در باره آنها در مجلس رأي گرفته مي‌شود.
ماده 157: هنگام بحث نسبت به هر ماده، چنانچه بنا به درخواست كتبي هر يك از نمايندگان به تشخيص رئيس جلسه ابهامي در ماده مطرح شده وجود داشته باشد، پيشنهاد رفع ابهام در جلسه پذيرفته و با صحبت يك مخالف و يك موافق هركدام به مدت حداكثر پنج دقيقه به رأي گذاشته مي شود و يا موضوع جهت رفع ابهام توسط رئيس جلسه به كميسيون اصلي ارجاع مي گردد.
قسمت الف:
بررسي طرحها و لوايح در كميسيون‌ها
ماده 145: كميسيون اصلي موظف است در رسيدگي به طرحها و لوايح از وزرا و يا بالاترين مقام دستگاههاي اجرائي مرتبط با موضوع، مركز پژوهش ها، ديوان محاسبات، نمايندگان كميسيون هاي فرعي و نمايندگاني كه در موعد مقرر پيشنهاد خود را ارائه نموده اند و عنداللزوم نماينده بخش خصوصي اعم از اتاقهاي: بازرگاني و صنايع و معادن، كشاورزي، تعاون، اصناف، تشكلهاي كارگري، انجمن ها و اتحاديه ها و مجامع صنفي، صنعتي، معدني و كشاورزي حسب مورد دعوت نمايد و پس از رسيدگي گزارش خود را در مهلت مقرر به هيأت رئيسه مجلس تقديم كند.
تبصره 1: كميسيون ها مي توانند گزارش طرح ها و لوايح مشابه يا با موضوع مشترك يا نزديك به هم را در يك گزارش به مجلس ارائه نمايند.
تبصره 2: ـ گزارش چاپ شده كميسيون تا زماني كه در دستور هفتگي درج نشده باشد فقط با تصويب دوسوم اعضاي كميسيون و تأييد هيأت رئيسه مجلس قابل تغيير و اصلاح است و در صورت درج در دستور هفتگي قابل تغيير و اصلاح نيست.
ماده 145 مكرر: پس از توزيع گزارش نهائي كميسيون اصلي توسط هيأت رئيسه مجلس، كميسيون هاي فرعي در موارد ارجاعي و نمايندگان مي توانند ظرف مدت ده روز از تاريخ توزيع گزارش، پيشنهادهاي خود را در خصوص اصلاح، برگشت به طرح يا لايحه اصلي و پيشنهادهاي الحاقي در هر ماده و اجزاي آن، حذف كل ماده و اجزاي آن به هيأت رئيسه مجلس ارائه كنند.
تبصره 1: گزارش كميسيون اصلي همراه با گزارش كميسيون هاي فرعي و پيشنهادهاي نمايندگان موضوع اين ماده و ماده (145) در مورد هر طرح يا لايحه و همچنين در موارد ارجاعي به كميسيون اصلي حين بررسي طرحها و لوايح حداقل چهل و هشت ساعت و در موارد اعاده شده از شوراي نگهبان حداقل يك جلسه يا بيست و چهار ساعت قبل از رسيدگي در جلسه رسمي مجلس بايد بين نمايندگان مجلس توزيع شده باشد. درغير اين صورت در آن جلسه قابل رسيدگي نيست.
ماده 146: گزارش رد يا مسكوت ماندن طرح يالايحه، زماني در دستور كار مجلس قرار مي گيرد كه دولت در خصوص لايحه يا پانزده نفر از نمايندگان طراح در خصوص طرح، ظرف مدت يك ماه پس از چاپ و توزيع گزارش كميسيون از هيأت رئيسه مجلس تقاضا نمايند در دستور كار مجلس قرارگيرد در غيراين صورت بايگاني مي شود مگر اين كه درگزارش كميسيون زمان مشخصي براي مسكوت ماندن تعيين شده باشد كه در اين صورت پس از پايان يافتن مدت تعيين شده در دستور كار كميسيون قرار خواهد گرفت.
ماده 147:
پيشنهاد دهندگان ميتوانند در كميسيون مربوطه حاضر شوند و توضيحات لازم را در باره پيشنهاد خود بدهند. كميسيون موظف است،حداقل بيست و چهار ساعت قبل از طرح پيشنهاد، كتباً پيشنهاد دهندگان را به كميسيون دعوت كند.
ماده 148:
كميسيون‌ها موظفند، در موقع رسيدگي به طرحها و لوايح ، از وزراء و بالاترين مقام دستگاه ذي‌ربط دعوت به عمل آورند.
ماده 149:
درجلسات كميسيون‌ها نمايندگاني كه عضويت در آن كميسيون را ندارند بدون داشتن حق رأي ميتوانند حاضر شوند و در صورتي كه‌از طرف كميسيون براي اداي توضيح يا شركت در مذاكرات دعوت شده باشند بايد شركت نمايند ولي حق رأي ندارند.
ماده 144 مکرر: همزمان با وصول طرحها و لوايح توسط كميسيون ها در صورت ضرورت و با تصويب كميسيون اصلي، طرح يا لايحه به كار گروه كارشناسي مركز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي ارجاع مي شود. رئيس مركز پژوهش هاي مجلس موظف است متناسب با موضوع و مواد طرح يا لايحه كار گروهي جهت بررسي طرح يا لايحه ارجاعي، متشكل از كارشناسان آن مركز و اشخاص حقيقي و حقوقي صاحب نظر اعم از نمايندگان فعلي و ادوار مجلس، كارشناس معاونت قوانين مجلس، ديوان محاسبات، مراكز علمي و پژوهشي حوزه و دانشگاه، دستگاههاي اجرائي، بخش خصوصي و دستگاههاي مرتبط با طرح يا لايحه، تشكيل دهد و در بدو كار رئيس و دبير آن را تعيين كند. رئيس كار گروه موظف است پس از بحث و بررسي كارشناسي در كار گروه و در صورت لزوم پس از مطالعه تطبيقي قوانين و مقررات و تجربيات ساير كشورها و با بررسي سوابق قانونگذاري و پيشنهادهاي كميسيون هاي فرعي و نمايندگان، گزارش كار گروه را با رعايت اسناد بالادستي از جمله قانون اساسي، سند چشم انداز، سياست هاي كلي نظام و قانون برنامه توسعه، همراه با مشخصات اعضاي كار گروه به كميسيون اصلي ارائه كند. رئيس يا نماينده كار گروه موظف است با شركت در جلسات كميسيون از گزارش ارائه شده دفاع كند. در صورت عدم نياز به قانونگذاري جديد در موضوع مورد بحث، رئيس كار گروه گزارش خود را با ذكر دلايل رد طرح يا لايحه به كميسيون اصلي ارائه مي كند.
تبصره 1: چنانچه رئيس مركز پژوهش هاي مجلس از مجمع تشخيص مصلحت نظام و شوراي نگهبان جهت معرفي نماينده خود براي حضور در كار گروه موضوع اين ماده دعوت به عمل آورد، مراجع مذكور در صورت تمايل مي توانند شخص يا اشخاصي را از اعضاء يا غير اعضاء به مركز معرفي كنند. عدم معرفي يا حضور نيافتن نمايندگان مذكور، مانع از تشكيل كار گروه نيست.
تبصره 2: ارجاع طرح يا لايحه به كار گروه موضوع اين ماده نافي مسؤوليت مركز پژوهش هاي مجلس در ارائه نظرات كارشناسي به كميسيون ها و جلسات رسمي مجلس مندرج در قانون شرح وظايف مركز پژوهش هاي مجلس نخواهد بود.
تبصره 3: حداكثر زمان رسيدگي به طرحها و لوايح عادي در مركز پژوهش‌ها يك ماه و نيم پس از ارجاع و در طرحها و لوايح يك فوريتي يك ماه پس از ارجاع مي‌باشد. در صورت ضرورت اين فرصتها با درخواست مركز پژوهش ها و تأييد كميسيون اصلي قابل افزايش است.
ماده 144:
رئيس مجلس شوراي اسلامي موظف است يك نسخه از طرحها و لوايح عادي و يك فوريتي را پس از اعلام وصول به كميسيون اصلي و كميسيون هاي فرعي جهت رسيدگي به مواد مرتبط و همچنين به مركز پژوهش هاي مجلس جهت رسيدگي و اظهار نظر كارشناسي ارجاع كند.
كميسيون هاي فرعي موظفند حداكثر ظرف مدت پانزده روز از تاريخ ارجاع طرح يا لايحه عادي و ظرف مدت ده روز براي طرحها و لوايح يك فوريتي نتيجه رسيدگي خود را طي گزارشي در مواد ارجاعي به كميسيون اصلي ارائه كنند. هريك از نمايندگان نيز مي توانند پيشنهاد هاي خود را در مورد كليات و جزئيات طرحها و لوايح عادي ظرف مدت ده روز و در طرحها و لوايح يك فوريتي ظرف مدت پنج روز از تاريخ توزيع طرح يا لايحه به كميسيون اصلي و كميسيون هاي فرعي ارائه كنند.
مهلت كميسيون اصلي براي رسيدگي به كليات و جزئيات طرح يا لايحه عادي حداكثر سه ماه و در طرحها و لوايح يك فوريتي حداكثر يك ماه و نيم پس از تاريخ ارجاع است. چنانچه طرح يا لايحه با برگزاري جلسات عادي و فوق العاده در مهلتهاي مذكور قابل رسيدگي نباشد با درخواست كميسيون و موافقت هيأت رئيسه مجلس اين فرصت حداكثر تا دو برابر مدتهاي مذكور قابل تمديد است.
تبصره 1: در مواردي كه كميسيون يا كميسيون‌هايي به نحوه ارجاع طرح يا لايحه معترض باشند مراتب اعتراض خود را به هيأت رئيسه اعلام مي‌كنند، هيأت رئيسه موظف است در اولين فرصت به موضوع رسيدگي و اتخاذ تصميم نمايد.
تبصره 2: در پايان مهلت هاي تعيين شده چنانچه گزارش كميسيون اصلي ارائه نشود، هيأت رئيسه مجلس موظف است طرح يا لايحه را طبق نوبت در دستور هفتگي مجلس قرار دهد. در اين صورت پيشنهادهاي موضوع اين ماده در جلسه علني مطرح مي شود. در صورتي كه گزارش كميسيون اصلي تا سه روز قبل از شروع رسيدگي به طرح يا لايحه در جلسه رسمي مجلس بين نمايندگان توزيع گردد گزارش كميسيون جايگزين طرح يا لايحه مي‌شود. در اين صورت نمايندگان مي توانند تا چهل و هشت ساعت پس از توزيع گزارش كميسيون، پيشنهادهاي خود را شامل اصلاح، برگشت به طرح يا لايحه در هر مورد، حذف كل ماده يا تبصره يا بند يا جزء به هيأت رئيسه مجلس ارائه كنند تا با توزيع پيشنهاد، در جلسه رسمي مجلس مورد رسيدگي قرار گيرد.
تبصره 3: چنانچه در كليات، نظر كميسيون هاي فرعي با نظر كميسيون اصلي متفاوت باشد، در جلسه رسمي مجلس قبل از رأي گيري براي كليات، سخنگو يا يكي از اعضاي آن كميسيون ها مي توانند نظر كميسيون خود را توضيح دهند.
تبصره 4: در مواردي كه طرح يا لايحه طبق آيين نامه به صورت دو شوري رسيدگي مي شود در شور اول كليات و در شور دوم جزئيات طبق اين آيين نامه رسيدگي مي‌شود.
ماده 143:
رئيس جلسه مكلف است وصول كليه طرحها و لوايح عادي را كه به مجلس تقديم مي‌شود با رعايت اصل هفتاد و پنجم (75) قانون‌اساسي در همان جلسه و يا حداكثر دو جلسه بعد مجلس اعلام و همزمان به كميسيون‌هاي مربوطه ارجاع نمايد و به‌دستور وي فوراً تكثير و در اختيار‌نمايندگان قرار گيرد.
ماده 142:
بررسي و تصويب كليه طرح ها و لوايح عادي يك شوري خواهد بود به جز مواردي كه در اين آئين نامه نحوه رسيدگي مشخص شده و يا به تشخيص هيأت رئيسه بررسي آنها به صورت دوشوري ضرورت داشته باشد.
تبصره:
– چنانچه نظر كميسيون مبني بر رد يا مسكوت ماندن طرح يا لايحه موضوع اين ماده باشد و درجلسه علني، كليات آن طرح يا لايحه به تصويب برسد اين گونه طرح ها و لوايح به كميسيون براي رسيدگي شوردوم ارجاع مي شود.