گردش كار مجلس
فصل سوم گردش كار مجلس
مبحث سوم:
– آراء
قسمت 1: كميت آراء
ماده 118: ـ مصوبات مجلس در جلسه رسمي و با رأي موافق اكثريت مطلق حاضران كه بيش از نصف نمايندگان حاضر است، معتبر مي باشد مگر در مواردي كه در قانون اساسي يا اين آيين نامه نصاب ديگري تعيين شده باشد.
ماده 119:
كليه انتخاباتي كه در مجلس و كميسيون‌ها و شعب به عمل مي‌آيد، اعم از اينكه فردي يا جمعي باشد باستثناء انتخاب رئيس، كه با اكثريت مطلق عده حاضر انتخاب مي‌شود و موارد ديگري كه در اين آيين‌نامه حد و نصاب ديگري براي آن تعيين شده‌است با رأي اكثريت نسبي است و در صورت تساوي آراء، به تعداد مورد نياز از منتخبين به حكم قرعه تعيين مي‌شود. اسامي كليه نامزدها با تعداد آراء‌آنان توسط رئيس جلسه اعلام مي‌شود.
ماده 3: نصاب رأي‌گيري در مجلس، كميسيون، كميته و شعبه در موارد مختلف به شرح زير مي باشد:
بند 1: ـ اكثريت چهار پنجم مجموع نمايندگان: ـ اصلاحات جزئي خطوط مرزي كشور. (اصل هفتاد و هشتم قانون اساسي).
بند 2: ـ اكثريت سه چهارم مجموع نمايندگان: 1 ـ توقف انتخابات و ادامه كار مجلس سابق در زمان جنگ و اشغال نظامي (اصل شصت و هشتم قانون اساسي). 2 ـ مصوبات جلسه رسمي غيرعلني (اصل شصت و نهم قانون اساسي).
بند 3: ـ اكثريت دو سوم مجموع نمايندگان: 1 - تصويب درخواست مراجعه به آراء عمومي. (اصل پنجاه و نهم قانون اساسي). 2 - تصويب عدم كفايت رئيس جمهور. (اصل هشتاد و نهم قانون اساسي). 3 - تصويب تقاضاي سه فوريت طرحها و لوايح.
بند 4: اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر: 1 - تصويب آئيننامه داخلي مجلس و تفسير آن. 2 - تصويب تشكيل جلسه رسمي غيرعلني مجلس با رعايت ماده (103) اين آئين نامه. 3 - تصويب تقاضاي دوفوريت طرح ها و لوايح. 4- تصويب موضوع اصل هفتاد و نهم قانون اساسي. 5- اصلاح قانون برنامه توسعه درضمن لايحه بودجه و ساير طرح هاولوايح
بند 5:
ـ - اكثريت مطلق نمايندگان حاضر: 1 - انتخاب رئيس مجلس (مرحله اول). 2 - رأي اعتماد به وزيران. 3 - رأي عدم اعتماد به وزيران. 4 – طرح ها و لوايح و تفسير قوانين. 5 - تصويب انجام تحقيق و تفحص. 6 - تصويب تقاضاي يك فوريت طرح ها و لوايح. 7- تغيير دستور هفتگي مجلس. 8 - رأي به وارد بودن سؤال نمايندگان از وزير. 9 - تصويب موضوعات اصول هفتاد و هفتم،هشتادم، هشتادودوم و هشتاد وسوم قانون اساسي 10 - تصويب وضع قوانين آزمايشي و تصويب دائمي اساسنامه سازمان ها توسط كميسيون هاي مجلس و دولت طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسي. 11 - تعيين تعداد اعضاء كميته ها در كميسيون ها. 12- تصويب اعتبارنامه نمايندگاني كه پرونده آنان به كميسيون تحقيق ارجاع شده است. 13ـ حذف مواد، تبصره ها و بندها از گزارش كميسيون ها در جلسه علني
14ـ تصويب افزايش تعداد مخالف و موافق يا وقت مذاكرات طرحها و لوايح مهم موضوع تبصره (1) ماده (108) 15- ساير مواردي كه در اين آئيننامه و ساير قوانين براي آنها كلمات«تصويب» يا «موافقت مجلس» آورده شده و در اين آئين نامه نصاب آن مشخص نشده است.
بند 6: اكثريت نسبي با حداقل رأي بيش از يك سوم نمايندگان حاضر: 1- انتخاب اعضاء هيأت رئيسه شعبه . 2- انتخاب نمايندگان جهت عضويت در كميسيون تلفيق، مشترك و هيأت تحقيق و تفحص. 3- انتخاب اعضاء كميسيون تخصصي، تحقيق و تدوين آئيننامه داخلي در شعبه. 4- تصويب تغيير كميسيون نمايندگان. 5- انتخاب اعضاء كميسيون ويژه در مجلس. 6 - انتخاب رئيس و دادستان ديوان محاسبات كشور.
بند 7: اكثريت نسبي: 1- انتخاب رئيس مجلس(مرحله دوم) و ساير اعضاء هيأت رئيسه مجلس. 2- انتخاب اعضاء حقوقدان شوراي نگهبان. 3- انتخاب رئيس و اعضاء هيأت رئيسه كميسيون و كميته. 4- انتخاب نمايندگان جهت نظارت در مجامع، شوراها و سازمان ها. 5- انتخاب اعضاء كميته هاي هر كميسيون. 6- انتخاب ده نفر از نمايندگان در اجراء اصل يكصدوهفتاد و هفتم قانون اساسي.
تبصره 1: ـ نصاب رأي براي نسخ، حذف، لغو و اصلاح قوانين، نصاب تصويب آن است مگر مواردي كه در اين آيين نامه به صراحت نصاب ديگري تعيين شده باشد.
قسمت 2: كيفيت آراء
ماده 121:
رأي‌گيري در مجلس به يكي از روشهاي ذيل انجام مي‌گيرد:
1- با دستگاه الكترونيكي.
2- علني با ورقه.
3- مخفي با ورقه.
4 ـ قيام و قعود.
تبصره 1:
ـ قبل از شروع رأي گيري بايد متن يا موضوع مورد بحث براي نمايندگان قرائت و يا اعلام و بلافاصله رأي گيري انجام شود. در صورتي كه متن اعلام شود و نياز به قرائت نباشد بايد متن رأي گيري شده در پاورقي مشروح مذاكرات به طور كامل آورده شود.
رئيس جلسه موظف است با اعلام شروع رأي گيري، از انجام اخطار، تذكر، نطق يا توضيح جلوگيري كند و پس از سي ثانيه از زمان شروع رأي گيري به فوريت نتيجه رأي گيري را اعلام نمايد.
ماده 122:
هيأت رئيسه مجلس موظف است مجلس را به وسايل پيشرفته الكترونيكي مجهز نمايد تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام رأي مخالف، موافق و ممتنع با وسايل مذكور ممكن و ميسر گردد و نتيجه آراء را در معرض ديد نمايندگان قرار دهد. در موارد نقص فني دستگاهها‌حداكثر براي يك هفته رأي‌گيري با قيام و قعود يا طرق ديگر انجام خواهد شد. تمديد اين مهلت با تصويب مجلس خواهد بود.
ماده 123:
در مورد ذيل اخذ رأي علني با ورقه خواهد بود:
هرگاه حداقل ده نفر از نمايندگان به جاي استفاده از دستگاه الكترونيكي و يا قيام و قعود رأي علني با ورقه را تقاضا نمايند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به درخواست، رأي‌گيري به عمل مي‌آيد و درصورت تصويب درخواست، اصل موضوع با ورقه و بطور علني به رأي گذاشته مي‌شود.
ماده 124: در رأي علني با ورقه، هر نماينده داراي سه نوع كارت سفيد، كبود و زرد است كه اسم آن نماينده روي كارتها چاپ شده است. كارت سفيد علامت قبول، كارت كبود علامت رد و كارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأي علني با ورقه، نمايندگان كارت سفيد يا كبود يا زرد خودشان را با نظارت دبيران در گلدانها مي ريزند. نمايندگاني كه رأي ندهند و يا بعد از اعلام اخذ رأي از تالار جلسه خارج شوند، ممتنع محسوب مي‌شوند.
تبصره 1: اسامي موافقين، مخالفين و ممتنعين و كساني كه در رأي‌گيري شركت نكرده و يا بعد از اعلام اخذ رأي از تالار خارج شده‌اند، بدون اينكه‌در جلسه قرائت شود، درصورت مشروح مذاكرات مجلس ثبت مي‌گردد.
ماده 125:
در موارد ذيل اخذ رأي مخفي با ورقه الزامي است:
1 - انتخاب اعضاي هيأت رئيسه، حقوقدانان شوراي نگهبان و ساير انتخابات راجع به اشخاص.
2 - انتخابات داخلي شعب و كميسيون‌ها.
3 - رأي اعتماد و عدم اعتماد به وزيران و هيأت وزيران و رأي عدم كفايت به رئيس جمهور.
4 - رأي نسبت به اعتبارنامه نمايندگاني كه مورد اعتراض واقع شده اند.
تبصره 1: هيأت رئيسه موظف است كارتهاي مخصوصي براي رأي‌گيري مخفي تهيه و دراختيار نمايندگان قرار دهد. رأي‌گيري به وسيله هرگونه ورقه و كارتي غير از اين اوراق معتبر نخواهد بود.
تبصره 2: ـ هيأت رئيسه مي تواند انتخاب نمايندگان براي عضويت در نهادها، هيأت ها، مجامع و شوراها را با دستگاه الكترونيكي انجام دهد. در اين صورت، هيأت رئيسه موظف است اقدامات لازم براي عدم امكان دسترسي به آراي نمايندگان را به عمل آورد.
ماده 126: در مواردي كه نتيجه اخذ رأي با قيام و قعود بلافاصله توسط دونفر از دبيران هيأت رئيسه و يا ظرف مدت پانزده دقيقه بعد از اعلام رأي مذكور توسط بيست و پنج نفر از نمايندگان حاضر در مجلس مورد ترديد باشد بدون بحث با ورقه نسبت به ترديد به عمل آمده رأي‌گيري خواهد شد. درصورتي كه درخواست ترديدكنندگان به تصويب نصف به‌علاوه يك نمايندگان حاضر در جلسه برسد نتيجه آن ملاك عمل قرار خواهد گرفت. چنانچه ترديد در پانزده دقيقه آخر جلسه باشد مي‌توان در جلسه بعد نسبت به ترديد رأي‌گيري نمود.
تبصره 1: ترديدكنندگان بايد اسامي خود را شخصاً در برگ مخصوصي در جايگاه هيأت رئيسه ثبت و امضاء نمايند.
تبصره 2: ترديدكنندگان پس از گذشت مدت پانزده دقيقه از زمان رأي‌گيري نمي‌توانند از درخواست خود انصراف بدهند.
قسمت 3: اعلام نتيجه رأي
ماده 127: به مجرد اعلام اخذ راي، توسط رئيس جلسه تعداد نمايندگان حاضر در جلسه به‌استناد دستگاه شمارش گر اعلام و بلافاصله اخذ رأي به عمل مي‌آيد. در موارد نقص فني دستگاه شمارش گر عده حاضران مستند به شمارش اكثريت دبيران خواهد بود.
ماده 128:
در كليه موارد، نتيجه رأي مجلس بايد صريحاً به وسيلهٔ رئيس اعلام گردد.
ماده 129:
اسامي كليه تقاضاكنندگان رأي مخفي يا رأي علني با ورقه درصورت مشروح مذاكرات مجلس ثبت خواهد شد.
مبحث دوم: نطق‌ها و مذاكرات
قسمت اول: نطق‌ها
ماده 106: ـ در هر جلسه رسمي به جز جلسات بررسي لوايح برنامه توسعه، بودجه سالانه و استيضاح يا رأي اعتماد به وزيران، سه نفر از نمايندگان مي‌توانند به نوبت و طبق فهرستي كه از قبل به قيد قرعه توسط هيأت رئيسه تنظيم شده است، حداكثر به مدت هفت دقيقه نطق نمايند. همچنين دونفر از نمايندگاني كه در آن جلسه نوبت نطق نداشته باشند به جهت مسائل ضروري مي توانند يك ساعت قبل از شروع جلسه در لوح مخصوص يا دستگاه الكترونيكي ثبتنام كرده وحداكثر به مدت پنج دقيقه نطق نمايند. درصورتي كه بيش از دو نفر از نمايندگان متقاضي اين نطق باشند، هيأت رئيسه به قيد قرعه به دونفر وقت خواهد داد. هيچ يك از نمايندگان نمي‌توانند در مدت دوماه بيش از يك بار نطق پنج دقيقه اي نمايند. نماينده حق واگذاري تمام وقت خود را به نماينده ديگر دارد.
ماده 107:
در هر جلسه قبل از ورود در دستور، قبل از ورود در دستور رئيس مي تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوري روز مطالبي را كه آگاهي مجلس از آن ضروري باشد به اطلاع نمايندگان برساند. حداكثر مدت براي اين مطالب پانزده دقيقه خواهد بود.
تبصره 1: ـ رؤساي قواي مجريه و قضائيه مي توانند خارج از موضوع دستور جلسه در صحن علني مجلس نطق نمايند. اين نطق پس از وصول تقاضاي آنان و اعلام موضوع نطق به رئيس مجلس پس از موافقت هيأت رئيسه در اولين فرصت انجام مي شود. ساعت و مدت نطق قبل از شروع جلسه بايد به اطلاع نمايندگان برسد.
ماده 108: ترتيب و مدت نطق بدين شرح است:
بند 1: مدت نطق در جلسه علني به‌شرح زير خواهد بود:
جزء 1: براي استيضاح يك وزير دو ساعت و براي استيضاح دولت يا بيش از يك وزير چهار ساعت. استيضاح كنندگان مي‌توانند از بين خود يك يا‌چند نفر را براي بحث در موضوع استيضاح معرفي نمايند، ولي در هرحال مجموع نطقهاي استيضاح كنندگان نبايد از مدت فوق تجاوز نمايد.
جزء 2: ـ درمورد كليات هر طرح يا لايحه، ابتدا سخنگو كميسيون اصلي حداكثر ده دقيقه گزارش ميدهد، پس از آن حداكثر سه نفر مخالف و سه نفر موافق به ترتيب يك نفر مخالف و يك نفر موافق وسپس نماينده دولت و پس از آن سخنگو كميسيون هركدام حداكثر پنج دقيقه صحبت ميكنند.
تبصره 1: ـ درمورد طرح ها و لوايح مهم يا مفصل با پيشنهاد حداقل دو نفر توسط رئيس جلسه يا بيست و پنج نفر از نمايندگان و رأي اكثريت مطلق نمايندگان حاضر، مي‌توان تعداد و يا وقت مخالف و موافق و وقت نماينده دولت و سخنگو كميسيون را حداكثر تا دو برابر افزايش داد.
تبصره 2: ـ در بررسي كليات طرح هاي دو يا سهفوريتي و طرح هايي كه كميسيون اصلي در موعد مقرر گزارش نداده است يكي از طراحان مي‌تواند به جاي سخنگو در ابتدا و انتهاي رسيدگي در مجلس صحبت كند.
جزء 3:
براي موارد ذيل هر يك پنج دقيقه:
- دفاع دربرابر توهين و تحريف نطق.
- مخالفت و موافقت نسبت به هريك از مواد طرحها و لوايح.
- توضيح پيشنهاد اصلاحي نسبت به مواد طرحها و لوايح اعم از فردي و جمعي.
- توضيح نماينده دولت و سخنگو كميسيون در مورد پيشنهادها
- توضيح پيشنهاد فوريت و يا سلب فوريت و مخالفت با آن
- پيشنهاد مسكوت ماندن طرح و يا لايحه و مخالفت با آن.
- پيشنهاد تنفس.
- پيشنهاد اخذ رأي مخفي.
- پيشنهاد انواع رأي در مورد استيضاح.
جزء 4: براي تذكر آيين‌نامه‌اي و يا اخطار قانون اساسي حداكثر 3 دقيقه.
بند 2: در تمام موارد مذكور در بند (الف)، در صورتي كه ضرورت اقتضاء كند ممكن است استثنائاً بدون مذاكره و با پيشنهاد رئيس يا ده نفر از‌نمايندگان و تصويب مجلس، مدت نطق و شور اضافه شود.
بند 3: در كليات لايحه بودجه سالانه كل كشور پس از نطق رئيس جمهور، سخنگوكميسيون گزارش خود را ارائه مي دهد سپس حداكثر پنج نفر از نمايندگان به عنوان مخالف گزارش كميسيون و پنج نفر به عنوان موافق گزارش كميسيون به ترتيب يك نفر مخالف و يك نفر موافق هركدام حداكثر ده دقيقه صحبت مي كنند. پس از آن نماينده دولت به مدت بيست دقيقه و در پايان، سخنگوكميسيون صحبت مي كند. مجموع زمان صحبت سخنگوكميسيون سي دقيقه خواهد بود.
تبصره: ـ در كليات متمم و يك يا چند دوازدهم بودجه، اظهارات به ميزان نصف مدتهاي مقرر در بند فوق است.
بند 4: مدت نطق براي مسائل مهم مربوط به سياست خارجي از قبيل عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها و موافقتنامه‌هاي بين‌المللي حداكثر سه ساعت و‌براي هر ناطق حداكثر پانزده دقيقه خواهد بود.
بند 5: ـ ـ پيش از أخذ رأي براي انتخاب حقوقدانان شوراي نگهبان و همچنين رئيس و دادستان ديوان محاسبات، هر نامزد مي تواند حداكثر ده دقيقه در جلسه علني مجلس مشخصات، سوابق كاري، تحصيلات و برنامه هاي خود را به اطلاع نمايندگان برساند.
تبصره 1: در كليه مواردي كه در اين آيين نامه نمايندگان مي توانند به عنوان موافق يا مخالف صحبت كنند و به موقع در لوح يا دستگاه الكترونيك ثبت نام كرده اند، اسامي آنان توسط يكي از اعضاي هيأت رئيسه به قيد قرعه انتخاب و اعلام مي شود. افراد تعيين شده حق واگذاري نوبت خود به نماينده ديگر را دارند.
ماده 109: ناطق نبايد از موضوع موردبحث خارج شود. هرگاه رئيس تشخيص دهد كه ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن يك نطق، دو نوبت به وي تذكر خروج از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد، دفعه سوم مي‌تواند وي را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نمايد، مگر اين كه مجلس ادامه صحبت را تأييد كند.
قسمت 2: مذاكرات
ماده 1: موضوعاتي كه طبق دستور در مجلس مطرح مي‌شود بايد يك ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصي كه خارج از جلسه نصب مي‌گردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمايل، با تفكيك كليات و هريك از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نام نمايند. حق تقدم نطق با كساني است كه ثبت نام كرده باشند كه در اين صورت، يك مخالف و يك موافق به ترتيب نطق خواهند كرد. درصورتي كه‌مخالف يا موافقي ثبت نام نكرده باشد، نمايندگان مخالف و موافق در مجلس مي‌توانند كتباً نوبت بگيرند و به تناوب صحبت كنند. اگر هيچ موافقي‌وجود نداشته باشد، مخالفان مي‌توانند به نوبت صحبت كنند و اگر مخالفي موجود نباشد غير از نماينده دولت و يا سخنگو به عنوان موافق كسي صحبت نخواهد كرد.
تبصره 1: درصورتي كه موضوعي در دستور كار مجلس قرار گيرد و به دلائلي مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود ثبت نام مخالف و موافق اوليه معتبر است.
ماده 112:
مذاكرات كامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداكثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بين نمايندگان توزيع مي‌شود.نماينده‌اي كه در صورت مشروح مذاكرات مطلبي برخلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار مي‌تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه‌رسمي تذكر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاكرات، در مجموعه مذاكرات مجلس درج مي‌شود. صورت مذاكرات جلسات بايد به امضاي رئيس يا‌نايب رئيس مجلس كه آن جلسه را اداره نموده است برسد.
ماده 113: هرگاه هنگام بحث در بارهٔ طرحها و لوايح ، رئيس جمهور و معاونان او، وزيران و معاونان آنان و همچنين سخنگويان كميسيونهاي مربوطه لازم بدانند در موضوع موردبحث با رعايت مواد طرح شده صحبت كنند، برابر ضوابط و مدت تعيين شده در آيين‌نامه به آنان اجازه داده خواهد شد.
ماده 114:
به جز مذاكرات مربوط به استيضاح و لايحه بودجه، در صورتي كه حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح يا‌لايحه‌اي صحبت كرده باشند، هريك از نمايندگان مي‌توانند كتباً كفايت مذاكرات را پيشنهاد كنند. اولين نماينده پيشنهاددهنده دلايل خود را به عنوان‌موافق اظهار مي‌دارد و اگر مخالفي باشد علل مخالفت خود را بيان مي‌كند و آنگاه رأي گرفته مي‌شود. درصورتي كه پيشنهاد كفايت مذاكرات به تصويب‌نرسيد و در ادامه مذاكرات براي بار دوم پيشنهاد كفايت مذاكرات داده شد بدون توضيح رأي گرفته مي‌شود. پس از رأي به كفايت مذاكرات و اعلام ختم‌آن از طرف رئيس، به ديگر نمايندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمي‌شود.
ماده 115: ـ نمايندگان مي توانند درباره مسائل مهم مملكتي يا بين المللي يا مناسبت هاي خاص بيانيه صادر نموده و به رئيس جلسه تحويل نمايند. چنانچه بيانيه صادره به امضاء حداقل بيش از نصف مجموع نمايندگان برسد متن آن بدون ذكر اسامي نمايندگان در پايان جلسه علني مجلس قرائت و طي نامه رسمي به مراجع ذيربط ارسال خواهد شد و اسامي نمايندگان امضاءكننده بيانيه در مشروح مذاكرات چاپ مي‌شود.
تبصره 1: ـ توزيع هرگونه نامه، گزارش، بروشور و امثال آن در صحن مجلس طبق دستورالعملي خواهد بود كه توسط هيأت رئيسه تصويب و به اطلاع نمايندگان خواهد رسيد.
ماده 116: گزارش نهايي كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسي پس از ارائه به هيأت رئيسه مجلس، درصورتي كه مربوط به عموم باشد، بدون رعايت نوبت در دستور كار قرار مي گيرد و در اولين جلسه علني قرائت خواهد شد.
ماده 117: روساي جمهور، نخست وزيران، رؤساي مجلس و مقامات عالي رتبه كشورهاي ديگر كه به دعوت مقامات جمهوري اسلامي ايران به‌ايران مي‌آيند و بنا به صلاحديد همتاي آنان و تصويب هيأت رئيسه مجلس حضورشان در جلسه رسمي و علني به مصلحت باشد مي توانند در جلسه حاضر و عنداللزوم سخنراني نمايند.اين موضوع قبل از شروع جلسه بايد به اطلاع نمايندگان برسد.
مبحث اول: جلسات مجلس
ماده 96:
انعقاد رسمي جلسات و اعتبار اخذ رأي منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمايندگان مي‌باشد.
تبصره 1: براي ادامه مذاكراتي كه منجر به اتخاذ تصميم و يا اخذ رأي نمي‌شود حضور حداقل نصف نمايندگان كافي است.
تبصره 2: جلسات رسمي با تلاوت آياتي چند از قرآن مجيد به تشخيص هيأت رئيسه كه حتي‌الامكان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد شد.
ماده 97: نمايندگان بايد در روزي كه قبلاً براي تشكيل جلسه رسمي معين مي‌شود در مجلس حاضر شوند. در صورت تاخير بدون عذر موجه ازطرف هيأت رئيسه توبيخ خواهند شد. همچنين، هريك از نمايندگان كه در موقع اخذ رأي با اعلام قبلي رئيس مجلس مبني بر منع خروج از جلسه بدون‌عذر موجه خارج شود، مستحق توبيخ خواهد بود و در صورت تكرار تأخير و غيبت، مقررات آيين‌نامه ازطرف هيأت رئيسه درباره او اجراء خواهد شد.اسامي نمايندگاني كه سه بار غيبت غيرموجه در يك ماه داشته باشند در روزنامه‌ها درج خواهد شد.
ماده 98: تشخيص عده حضار با استفاده از تابلو است كه در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسيله رئيس جلسه بايد اعلام شود.
تبصره : در صورتي كه تابلو خراب شود، حداكثر تا پايان همان جلسه تشخيص عده حاضر با دبيران خواهد بود و هيأت رئيسه موظف است قبل‌از انعقاد جلسه بعد به تعمير و اصلاح تابلو اقدام نمايد.
ماده 99: حداكثر مدت براي هر جلسه رسمي چهار ساعت است كه يكسره و يا با فاصله تنفس مي‌باشد، مگر در موارد ضروري كه به تشخيص رئيس و تصويب مجلس خواهد رسيد. غايبين بعد از تنفس نيز مشمول مقررات مربوط به غيبت و تاخير خواهند بود.
تبصره: وقت دستور جلسات رسمي مجلس چنان تنظيم خواهد شد كه جز در موارد اضطراري با اول وقت اداي نماز برخورد نداشته باشد.
تبصره 1: ـ مجلس براي رسيدگي به طرحها و لوايحي كه در شش جلسه به اتمام نرسد از جلسه هفتم همه روزه به جز روزهاي تعطيل تشكيل مي شود و افزايش ساعت هر جلسه با رأي مجلس است.
ماده 100: اعضاي هيأت رئيسه مجلس بايد در ساعتي كه قبلاً براي تشكيل جلسات تعيين مي‌شود، حاضر شوند و در صورت تاخير يا غيبت بدون عذر موجه با تشخيص رئيس برطبق اين آيين نامه جريمه مي‌شوند.
ماده 101: تشكيل جلسات و رعايت ترتيب مذاكرات و اجراي آيين‌نامه و حفظ نظم جلسه طبق اين آيين‌نامه به عهده رئيس جلسه است.
ماده 102: دستور هفتگي مجلس بايد به ترتيب وصول طرحها و لوايح از كميسيون‌ها و ساير موضوعات طبق اين آيين نامه توسط هيأت رئيسه مجلس تهيه و پس از چاپ و توزيع بر تابلو مخصوص نصب شود. رعايت ترتيب مذكور الزامي است. طرحها و لوايحي كه داراي اولويت باشند ممكن است بنا به تقاضاي دولت و يا پانزده نفر‌از نمايندگان و با موافقت هيأت رئيسه خارج از ترتيب وصول، در دستور هفتگي مجلس قرار گيرد. در صورتي كه پنجاه نفر از نمايندگان براي طرح يا لايحه‌اي تقاضاي اولويت كنند هيأت رئيسه موظف است آن را در دستور هفتگي مجلس قرار دهد.
تبصره 1: ـ حداقل پنجاه نفر از نمايندگان مي توانند از رئيس جلسه مجلس تقاضا نمايند گزارش چاپ شده كميسيون خارج از نوبت در دستـور كار جلسـه علني قرار گيرد و رئيس درخواست متقاضيان را پس از صحبت يكي از متقاضيان و يك مخالف و يك موافق هر كدام به مدت پنج دقيقه، به رأي مي گذارد. در صورت تصويب، رسيدگي به گزارش مورد تقاضا در همان جلسه يا جلسه بعد شروع مي شود و با اعمال مجدد اين تبصره نمي توان آن را متوقف نمود.
تبصره 2: گزارش هاي تحقيق و تفحص، تفريغ بودجه و كميسيون ها به جز گزارش طرح ها و لوايح، خارج از نوبت در دستور كار مجلس قرار مي گيرد. اين گزارش ها بايد حداقل (48) ساعت قبل از طرح در مجلس چاپ و در اختيار نمايندگان قرار گيرد و خلاصه آن حداكثر به مدت نيم ساعت در جلسه قرائت و متن كامل گزارش در مشروح مذاكرات چاپ شود.
تبصره 3: ـ هيأت رئيسه مي تواند تمام يا بخشي از گزارشهاي واصله از دستگاهها و سازمانهايي كه طبق قانون موظف به ارائه گزارش به مجلس شوراي اسلامي هستند را جهت قرائت در دستور كار جلسه علني قرار دهد و گزارش كامل آن را به كميسيونهاي ذي ربط ارجاع نمايد.
تبصره 4: ـ كليه گزارشهايي كه در جلسه علني مطرح مي شود بايد حداقل بيست و چهار ساعت قبل از طرح، تكثير و بين نمايندگان توزيع شود مگر مواردي كه در اين آيين نامه به صراحت براي آن زمان ديگري تعيين شده باشد.
ماده 103: در صورت اضطرار كه رعايت امنيت كشور ايجاب كند، به تقاضاي كتبي رئيس جمهور يا يكي از وزراء يا ده نفر از نمايندگان، جلسه غيرعلني تشكيل مي‌شود. در اين صورت، تقاضاكنندگان ادله خويش را مبني‌بر وجود شرايط اضطرار و اقتضاي امنيت كشور و در نتيجه لزوم برگزاري‌غيرعلني جلسه رسمي مجلس، حداكثر تا مدت پانزده دقيقه، متوالياً و يا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس يك نفر به عنوان مخالف حداكثر تا پانزده دقيقه صحبت مي‌كند، در صورت تصويب دو سوم حاضران، كار رسيدگي در جلسه غيرعلني ادامه مي‌يابد، در غيراين صورت، جلسه به حالت علني بازگشته و به روال عادي عمل خواهد كرد.
تبصره 1: مصوبات جلسه غيرعلني در صورتي معتبر است كه با حضور شوراي نگهبان به تصويب سه چهارم مجموع نمايندگان برسد.
تبصره 2: تشخيص رفع شرايط اضطراري براي انتشار مذاكرات و مصوبات جلسات غيرعلني براي اطلاع عموم با مجلس است كه با پيشنهاد حداقل ده نفر از نمايندگان و مذاكره به نحو مقرر در همين ماده، در جلسه غيرعلني و تصويب اكثريت حاضرين در مجلس عملي مي‌گردد.
ماده 104: رئيس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشكيل و دستور جلسه بعد را اعلام مي‌كند كه در صورت مذاكرات درج شود، مگر در موارد اضطراري (به تشخيص هيأت رئيسه ) كه حداقل بيست و چهار ساعت قبل از تشكيل جلسه، بايد بطور رسمي اعلام شود.
ماده 105:
در صورتي كه در مجلس بي‌نظمي و تشنج بوجود آيد كه مانع ادامه كار مجلس باشد و رئيس نتواند از آن جلوگيري كند، در جاي خود قيام مي‌نمايد. هرگاه برخاستن رئيس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقيقه به عنوان تنفس تعطيل مي‌كند و نمايندگان از جلسه خارج مي‌شوند و پس از انقضاي پانزده دقيقه مجدداً جلسه تشكيل مي‌شود.
هرگاه بي‌نظمي و تشنج تجديد شود، رئيس جلسه را ختم و آن را به روز ديگري موكول مي‌نمايد.