كليات
باب اول كليات
فصل اول: تشكيل و افتتاح مجلس
مبحث اول: تشكيل و افتتاح مجلس
قسمت اول: تشكيل مجلس
ماده 1: ـ محل دائمي مجلس شوراي اسلامي ساختمان بهارستان است و جلسات مجلس در اين محل، رسميت دارد. تعيين هر محل ديگر با پيشنهاد هيأت رئيسه و رأي موافق دو سوم نمايندگان حاضر در جلسه رسمي مجلس است.
تبصره: ـ در مواقع اضطرار كه تشخيص آن به عهده هيأت رئيسه مجلس است اگر تشكيل جلسات رسمي در محلهاي موضوع اين ماده ممكن نشود،از طرف هيأت رئيسه، محل ديگري تعيين مي شود و به اطلاع نمايندگان مي رسد. ادامه تشكيل جلسات در اين محل نيز با رأي اكثريت نمايندگان حاضر در جلسه رسمي است.
تبصره 1: ـ رأي گيري موضوع اين ماده بعد از صحبت يك مخالف و يك موافق هر كدام حداكثر به مدت پنج دقيقه انجام مي شود.
قسمت دوم: افتتاح مجلس
ماده 2:
نخستين جلسه هر دوره مجلس شوراي اسلامي طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسي با حضور حداقل دو سوم مجموع نمايندگان رسميت مي يابد. در آغاز جلسه آيات (35) تا (42) سوره شوري تلاوت مي شود.
پس از قرائت پيام مقام معظم رهبري مراسم سوگند انجام و در پايان جلسه، نمايندگان به منظور بزرگداشت بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران حضرت امام خميني (ره) و شهيدان انقلاب اسلامي و اداي احترام و تجديد عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند يافت.
قسمت سوم: تشريفات سوگند
ماده 3:
نمايندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسي سوگند ياد مي كنند. متن سوگندنامه توسط رئيس قرائت مي شود و نمايندگان به حالت اجتماع در حال قيام آن را تكرار و پس از انجام مراسم تحليف، سوگند نامه را امضاء ميكنند.
نمايندگان اقليت هاي ديني اين سوگند را با ذكر كتاب آسماني خود ياد خواهند كرد.
نمايندگاني كه در جلسه نخست شركت ندارند بايد در اولين جلسه رسمي كه حضور پيدا مي كنند سوگند را بجا آورند و ذيل سوگندنامه را امضاء كنند.
قسمت چهارم: جايگاهها
ماده 4: جايگاه نمايندگان، پس از ارائه اعتبارنامه نمايندگان به مجلس به حكم قرعه تعيين مي شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد. قرعه كشي هر شش ماه تجديد مي شود. نمايندگاني كه در قرعه قبل در فقره جلو مجلس بوده‌اند به حكم قرعه در فقره دوم مجلس استقرار خواهند يافت. در دو رديف اول رئيس جمهور، معاونان و مشاوران او، اعضاي شوراي نگهبان و هيأت وزيران و معاونان امور مجلس و ديگر افراد مجاز طبق اين آيين نامه خواهند نشست و افراد مذكور بهيچوجه مجاز به نشستن در صندلي نمايندگان و يا تردد در محل استقرار نمايندگان نمي باشند.
ماده 5:
خبرنگاران و تماشاچيان با داشتن كارت مخصوص همان جلسه و نيز مامورين انتظامات مجلس در محل هاي مخصوص، حق حضور خواهند داشت و بايد در تمام مدت جلسه ساكت باشند و از هرگونه بي نظمي خودداري كنند.
در غيراين صورت با دستور رئيس جلسه، صحن را ترك مي نمايند. در صورتي كه عمل آنان مستوجب تعقيبات كيفري بشود فرد خاطي با رعايت مقررات توسط مامورين انتظامات مجلس توقيف و به مراجع صالحه تحويل خواهد شد.
تبصره 1: هر يك از نمايندگان مي تواند در هر جلسه براي حداكثر سه نفر كه به آنها اعتماد دارد، درخواست صدور كارت ورود به محل تماشاچيان را بنمايد.انتظامات مجلس موظف به صدور كارت براي آنان مي باشد.
تبصره 2: معاونت اجرائي مجلس، با رعايت موازين تعيين شده از طرف هيأت رئيسه، براي خبرنگاران جرائد داخلي كه طبق قانون مطبوعات اجازه انتشار دارند و براي خبرنگاران خارجي با معرفي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي كارت موقت غيرقابل انتقال صادر مي نمايد.
قسمت پنجم: انتظام مجلس
ماده 6: حفظ انتظام و امنيت محوطه مجلس بعهده رئيس مجلس و در غياب او به عهده نواب رئيس است. هيچ مقام و قوه‌اي بدون اجازه رئيس، حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد.
ماده 7: رئيس جمهور و معاونان او، وزيران به اجتماع يا به انفراد حق شركت در جلسات علني مجلس را دارند و مي توانند مشاوران خود را نيز‌همراه داشته باشند و رئيس قوه قضائيه براي شركت در مراسم تحليف رئيس جمهور در مجلس شركت مي كند و همچنين اعضاي شوراي نگهبان حق حضور در كليه جلسات رسمي مجلس را دارند و چنانچه طرح يا لايحه‌اي با قيد دو يا سه فوريت در دستور مجلس قرار گيرد اعضاء شوراي نگهبان بايد در آن جلسه شركت نمايند.
تبصره 1: ساير مسؤولين دستگاه هاي اجرائي و قضائي اعم از دولتي يا غيردولتي كه از طرف هيأت رئيسه براي دفاع و توضيح طرح يا لايحه دعوت شده اند مي توانند در جلسات مجلس شركت نمايند.
تبصره 2: رئيس و دادستان ديوان محاسبات، معاون امور مجلس هريك از وزيران و آن عده از كاركنان مجلس كه حضور آنان در صحن مجلس ضروري باشد و معاونين امور مجلس ديگر دستگاه ها و نهادها با اجازه هيأت رئيسه حق حضور در جلسات را دارند. اين افراد مي توانند در جلساتي كه موضوع دستور مجلس مرتبط با وزارتخانه و سازمان آنها باشد شركت نمايند.
ماده 8: حمل هر نوع اسلحه براي كساني كه وارد ساختمان اصلي مجلس مي‌شوند مطلقاً ممنوع است.
مبحث دوم: تشكيلات قانونگذاري مجلس
قسمت اول: هيأت هاي رئيسه مجلس
فقره الف: الف - هيأت رئيسه سني
ماده 9: مسن ترين فرد از نمايندگان حاضر به عنوان رئيس سني و فرد بعدي به عنوان نايب رئيس و دو نفر از جوانترين نمايندگان حاضر به سمت دبير معين مي شوند و در جايگاه هيأت رئيسه قرار مي گيرند. درصورت تساوي سن، هيأت رئيسه سني با قيد قرعه از بين مسن ترين و جوانترين نمايندگان حاضر تعيين خواهد شد. اعلام هيأت رئيسه سني با معاونت قوانين مجلس است.
ماده 10:
وظايف هيأت رئيسه سني عبارت است از:
1 - اداره جلسه افتتاحيه و جلسات بعدي تا زمان انتخاب هيأت رئيسه
2 - انجام مراسم تحليف
3 - قرعه كشي براي تعيين اعضاي شعب
4 - توزيع اعتبارنامه ها بين شعب
5 - برگزاري انتخابات هيأت رئيسه
6- تمشيت امور اداري مجلس تا زمان انتخاب هيأت رئيسه
فقره ب: ب - هيأت رئيسه موقت
ماده 11: انتخاب هيأت رئيسه موقت در دومين جلسه علني مجلس انجام خواهد شد. تركيب و طرز انتخاب آن مانند هيأت رئيسه است، به جز اينكه اكثريت نسبي در انتخاب رئيس كافي خواهد بود. هيأت رئيسه موقت بلافاصله پس از انتخاب، با متن سوگند نامه هيأت رئيسه مراسم تحليف را بجاي خواهد آورد.
ماده 12: وظايف هيأت رئيسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأييد اعتبار نامه دو سوم نمايندگان و اجراي انتخابات هيأت رئيسه و تمشيت امور اداري مجلس است.
فقره ج: ج - هيأت رئيسه
ماده 13: – هيأت رئيسه سني در اولين جلسه پس از افتتاح مجلس اقدام به برگزاري انتخابات هيأت رئيسه مي نمايد. اعضاي هيأت رئيسه براي مدت يك سال انتخاب مي شوند. انتخابات بعدي در سالروز انتخابات هيأت رئيسه مي باشد و در صورتي كه با تعطيلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام مي شود. مسؤوليت هيأت رئيسه جديد از سالروز انتخابات قبل آغاز مي شود.
تبصره 1: نمايندگاني كه داوطلب عضويت در هيأت رئيسه هستند، بايد حداكثر تا پايان وقت اداري روز افتتاحيه مجلس براي ثبت نام به هيأت رئيسه سني مراجعه كنند و اين موضوع قبلاً بايد به اطلاع نمايندگان برسد. هيأت رئيسه سني موظف است شرح حال و سوابق داوطلبان را به همراه تصاوير آنان تهيه كند و در دومين جلسه علني و قبل از برگزاري انتخابات هيأت رئيسه در اختيار نمايندگان قرار دهد.
تبصره 2: چنانچه اعتبارنامه نماينده اي كه براي هيأت رئيسه انتخاب شده است به تصويب مجلس نرسد، براي تعيين جايگزين وي مجدد رأي گيري به عمل مي آيد.
تبصره 3: پس از تشكيل هيأت رئيسه، گزارش شعب پانزده گانه در مجلس قرائت و تصويب اعتبارنامه ها اعلام مي شود.
ماده 14: هيأت رئيسه مركب از رئيس، دو نايب رئيس، شش دبير و سه ناظر مي باشد.
ماده 15:
انتخاب رئيس در نوبت اول با اكثريت مطلق آراء نمايندگان است و انتخاب نواب رئيس، دبيران و ناظران هر كدام جداگانه و با اكثريت نسبي و رأي مخفي و با ورقه خواهد بود.
در صورتي كه در انتخاب رئيس در نوبت اول اكثريت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اكثريت نسبي كافي خواهد بود.
تبصره 1: چنانچه آراء براي رئيس، نواب رئيس، دبيران، ناظران با يكديگر برابر باشد، حسب مورد به قيد قرعه تعيين مي‌شوند.
تبصره 2: در صورتي به فرد غايب در جلسه مي‌توان رأي داد كه قبل از تشكيل جلسه مربوط به انتخابات هيأت رئيسه، كتباً نامزدي خود را به معاونت قوانين مجلس اعلام كرده باشد.
ماده 16: قبل از اخذ رأي براي هيأت رئيسه، اسامي داوطلبان به ترتيب وصول به هيأت رئيسه بدون بحث در جلسه علني اعلام خواهد شد.
ماده 17:
اعضاء هيأت رئيسه، پس از انتخاب، در حضور نمايندگان با قرائت متن زير سوگند ياد مي كنند و موظف به رعايت دقيق مفاد آن مي باشند.
بسم الله الرحمن الرحيم
«من به عنوان عضو هيأت رئيسه مجلس شوراي اسلامي در برابر قرآن مجيد به خداوند قادر متعال سوگند ياد مي كنم كه حداكثر توان خود را براي اجراء‌آيين نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي با مراعات بي طرفي كامل در انجام وظايف بكار گيرم و از هرگونه اقدام مخالف آيين نامه اجتناب نمايم.»
ماده 18: نواب رئيس به ترتيب تعداد آراء به عنوان نايب رئيس اول و نايب رئيس دوم و درصورت تساوي آراء با قيد قرعه انتخاب مي شوند و در غياب رئيس مجلس به ترتيب، وظايف و اختيارات او را برعهده خواهند داشت.
تبصره : رئيس مجلس مي‌تواند حتي هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمي را به ترتيب به عهده نواب رئيس بگذارد.
ماده 19: اگر رئيس مجلس پيش از انقضاي مدت از رياست استعفاء دهد يا فوت شود نواب رئيس به ترتيب تقدم، جلسه را منعقد مي سازند و متن استعفاء نامه را قرائت يا فوت را اعلام مي دارند. درمورد فوت به احترام متوفي جلسه ختم مي شود و در هر صورت در جلسه بعد نايب رئيس جلسه را تشكيل مي دهد و رئيس جديد طبق آيين نامه داخلي مجلس انتخاب مي شود. در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاء نامه در مجلس و استماع توضيحات رئيس مستعفي و مذاكراتي كه نمايندگان لازم بدانند، چنانچه‌استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئيس جديد در جلسه بعد به عمل مي آيد، حداكثر توضيحات رئيس سي دقيقه و سه نفر نماينده هر كدام ده دقيقه است.
تبصره 1: در مورد فوت يا استعفاء ساير اعضاي هيأت رئيسه نيز بايد بدون تشريفات در جلسه بعد انتخاب فرد يا افراد جديد به عمل آيد.
تبصره 2: انتخاب رئيس و هريك از اعضاي هيأت رئيسه جديد براي مدت باقيمانده از يكسال خواهد بود.
ماده 20: هيچيك از اعضاء هيأت رئيسه مجلس نمي تواند به عضويت كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتي كه هر يك از اعضاء اين كميسيون به عضويت هيأت رئيسه انتخاب گردند از كميسيون مستعفي شناخته شده و مطابق مراتب منظور در اين آيين نامه نسبت به تعيين كميسيون جديد اقدام خواهند نمود و همچنين نمي توانند به عنوان رئيس يا سخنگوي كميسيون هاي مجلس انتخاب گردند و درصورتي كه رئيس يا سخنگوي كميسيون ها به عضويت هيأت رئيسه انتخاب گردند از سمت خود در كميسيون مستعفي شناخته مي شوند.
ماده 21:
وظايف و اختيارات رئيس مجلس عبارتند از :
1 - اداره جلسات مجلس به شرح مواد اين آيين نامه.
2 - اداره كليه امور اداري، مالي، استخدامي و سازماني مجلس.
3 - امضاي كليه احكام استخدامي براساس آيين نامه استخدامي كاركنان مجلس و ساير قوانين و مقررات.
4 - امضاي كليه نامه هاي مربوط به امور قانونگذاري و پارلماني مجلس.
5 - حضور در نهادهاي قانوني كه رئيس مجلس عضو آنها است.
6 - ارائه گزارش كامل از تصميمات و اقدامات هيأت رئيسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحد هاي تابعه آن هر سه ماه يكبار به نمايندگان.
7- ساير موارد مذكور در قانون اساسي و ديگر مقررات.
ماده 22:
وظايف دبيران عبارتند از:
1 - مراقبت در ضبط و تحرير صورت مذاكرات و چاپ و توزيع آنها.
2 - قرائت طرحها و لوايح، پيشنهادها، نوشته‌ها و مطالبي كه بايد به اطلاع مجلس برسد.
3 - تنظيم پيشنهادهاي واصله از طرف نمايندگان به ترتيب وصول با قيد شماره.
4 - تعيين نمايندگاني كه در جلسه براي نطق، وقت مي خواهند به قيد قرعه
ماده 23:
وظايف و اختيارات هيأت رئيسه عبارتند از
1 - نظارت بر كليه امور اداري، مالي، استخدامي و سازماني مجلس.
2 - تصويب بودجه پيشنهادي ساليانه مجلس و ارجاع آن به كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طي مراحل قانوني.
3 - تصويب حقوق مالي نمايندگان طبق اين آيين نامه.
4 - انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس.
5 - نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزيع آنها.
6 - تهيه و تنظيم برنامه هفتگي مجلس.
7 - مسؤوليت و نظارت بر رعايت اوقات و مهلت‌هاي قانوني مذكور در اين آيين نامه.
8 - - تصميم گيري در خصوص دعوت از اشخاص حقيقي و حقوقي و موافقت با حضور اشخاص متقاضي جهت شركت و يا اظهار نظر در مجلس.
9 - اعلام مراتب رد اعتبارنامه يا استعفاي نمايندگان به وزارت كشور.
10 - بررسي و حل و فصل مسائل و مشكلات كميسيون ها و شعب و اتخاذ تصميم در موارد اختلافي يا عدم رعايت آئين نامه.
11 - حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جايگاه قانوني نمايندگان.
12 - تصويب ساز و كار لازم جهت بهبود روش هاي نظارتي و ساماندهي امور ناظرين منتخب مجلس و كميسيون ها در مجامع و شوراها و دريافت گزارش آنان.
تبصره: جلسات هيأت رئيسه با حضور حداقل دو سوم اعضاء كه رئيس يا يكي از نواب رئيس جزء آنان باشد رسميت مي‌يابد و مصوبات آن با رأي اكثريت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.
فقره د: د - مسؤوليت مشترك هيأت رئيسه در برابر مجلس
ماده 24: رئيس مجلس و ساير اعضاي هيأت رئيسه در مورد انجام وظايف محوله در اين آيين نامه در برابر مجلس مسؤوليت مشترك دارند.
ماده 25:
هرگاه نمايندگان به كيفيت اداره جلسات يا ساير امور مجلس و نحوه ايفاي وظايف رئيس يا ساير اعضاي هيأت رئيسه معترض باشند، مي توانند طي تقاضاي كتبي با امضاي حداقل بيست و پنج نفر و يا به درخواست كميسيون آيين نامه داخلي مجلس، تشكيل هيأت رسيدگي به اعتراضات، مركب از رؤساي كميسيون هاي تخصصي و اعضاء كميسيون آيين نامه داخلي مجلس را درخواست نمايند. كميسيون آئين نامه داخلي مكلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشكيل هيأت رسيدگي به اعتراضات، اقدام نمايد. هيأت اخير مكلف است ظرف ده روز باحضور سه نفر از منتخبين معترضين، به موضوع رسيدگي نمايد. در صورتي كه اكثريت اعضاء هيأت رأي بر عدم صلاحيت فرد مورد اعتراض دادند عضويت وي در هيأت رئيسه تعليق مي گردد. گزارش هيأت در اين باره در جلسه غير علني مورد بررسي قرار مي گيرد و در اولين جلسه علني مجلس بدون بحث به رأي گيري گذاشته مي شود. در صورت رد عدم صلاحيت، عضو مزبور به كار خود ادامه خواهد داد و در غير اين صورت از سمت خود مستعفي شناخته مي شود و حق شركت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد.
تبصره 1: هيأت رسيدگي كننده به اعتراض، در ابتداي نخستين جلسه خود هيأت رئيسه اي را وفق مقررات مربوط به انتخاب هيأت رئيسه كميسيون ها، انتخاب مي نمايند. جلسات هيأت باحضور سه چهارم اعضاء رسميت مي يابد و مناط اعتبار تصميمات آن، رأي اكثريت مطلق حاضرين مي باشد.
تبصره 2: نمايندگان معترض و اعضاء مورد اعتراض هيأت رئيسه مجلس، حق رأي در جلسه هيأت رسيدگي كننده به اعتراضات را ندارند.
تبصره 3: رسيدگي فوق مانع از انجام وظايف قانوني كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسي نسبت به طرز كار مجلس نخواهد بود و نمايندگان مي توانند از آن طريق نيز نسبت به عملكرد هيأت رئيسه نظارت و پيگيري نمايند.
تبصره 4: ـ نحوه رسيدگي به اعتراض در مورد ايفاي وظايف رئيس كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسي و نيز رئيس و دادستان ديوان محاسبات و همچنين ساير نمايندگان مجلس كه با رأي مجلس انتخاب مي شوند ولي در اين آيين نامه براي رسيدگي به اعتراض در مورد ايفاي وظايف آنان روشي مشخص نشده است طبق اين ماده است.
تبصره 5: ـ چنانچه ده نفر از نمايندگان به عملكرد هر يك از نمايندگان منتخب مجلس در هيأتها، مجامع و شوراهاي غيراستاني و غيرشهرستاني معترض باشند، طبق اين ماده به عملكرد آنان رسيدگي مي شود.
قسمت دوم: شعب و كميسيونها
فقره الف: الف - شعب
ماده 26: پس از انجام مراسم تحليف، نمايندگان به حكم قرعه بطور مساوي به پانزده شعبه تقسيم مي شوند و افراد باقيمانده به ترتيب از شعبه اول به بعد، يك يك به شعب افزوده مي شوند. نمايندگاني كه بعداً سوگند ياد مي كنند به حكم قرعه به عضويت شعبي كه كسري دارند پذيرفته مي شوند. هر شعبه داراي يك رئيس، دو نايب رئيس، يك سخنگو و دو دبير خواهد بود كه جداگانه با رأي مخفي با ورقه و با اكثريت نسبي بيش از يك سوم كل‌اعضاء شعبه، انتخاب مي شوند و در صورت تساوي به حكم قرعه عمل خواهد شد. نتيجه انتخابات با ذكر آراء طي گزارشي به‌وسيله سخنگو به اطلاع مجلس مي رسد. مناط اعتبار براي رسميت جلسات شعب، حضور حداقل دو سوم اعضاء مي باشد و تصميمات شعب، به جز در مورد انتخاب افراد، با اكثريت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.
ماده 27:
هر يك از شعب براي تمام دوره نمايندگي رسميت دارند و وظايف و اختيارات آنها عبارتند از:
1- رسيدگي به اعتبارنامه ها.
2- تعيين اعضاي كميسيون تحقيق.
3- تعيين اعضاي كميسيون آيين نامه داخلي مجلس.
4- بررسي و تشخيص صلاحيت نامزدهاي عضويت در كميسيون هاي تخصصي مجلس.
ماده 28: هر يك از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قيد اسامي حاضرين و غايبين و تأخيركنندگان به وسيله دبير شعبه تنظيم و تقديم هيأت رئيسه مجلس نمايند.
فقره ب: ب - كميسيونها
ماده 29: مجلس داراي كميسيون هاي تخصصي و كميسيون هاي خاص با محدوده وظايف مشخص به شرح مذكور در آيين نامه داخلي مجلس مي باشد.تعداد اعضاي كميسيون هاي تخصصي، حداقل نوزده و حداكثر بيست و سه نفر است و تعداد اعضاي كميسيون هاي خاص طبق مواد (43) تا (48) آيين نامه داخلي تعيين مي شود.
تبصره 1: در دوره يازدهم، هيأت مشترك رؤساي شعب و هيأت رئيسه مجلس مي تواند حداقل اعضاي كميسيون قضائي و حقوقي را تعيين كند.
تبصره 1: تعيين مصاديق و تهيه شرح وظايف و اختيارات كميسيونها با رعايت كليت آيين نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي توسط هيأت رئيسه مجلس يا هر يك از كميسيونها و يا حداقل پنجاه نفر از نمايندگان پيشنهاد مي شود و پس از تصويب در جلسه مشترك هيأت رئيسه مجلس، اعضاي كميسيون آيين نامه داخلي و رؤساي كميسيونهاي تخصصي اجراء مي شود. جلسه مشترك فوق الذكر به رياست رئيس يا يكي از نواب رئيس مجلس و با حضور حداقل دو سوم اعضاء رسميت مي يابد و مصوبات آن با رأي حداقل دو سوم اعضاء حاضر معتبر خواهد بود و مصوبات به اطلاع نمايندگان خواهد رسيد.
شماره 1: 1 - كميسيون تحقيق
ماده 30: به منظور بررسي اعتبارنامه هايي كه توسط شعب مورد تأييد قرار نگرفته و يا از سوي نمايندگان مورد اعتراض واقع شده است هر يك از شعب موظفند پس از تعيين هيأت رئيسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضاي خود را كه آگاهي بيشتري به مسائل حقوقي داشته و از صلاحيت لازم برخوردار باشند به عنوان اعضاي اصلي و علي‌البدل كميسيون تحقيق انتخاب نمايند و نتيجه را به هيأت رئيسه گزارش تا در جلسه علني قرائت گردد.
شماره 2: 2 - كميسيون آيين نامه داخلي مجلس
ماده 31: هر شعبه يك نفر ديگر از اعضاء خود را كه واجد صلاحيت باشد براي تشكيل كميسيون آيين نامه داخلي مجلس معين و نتيجه را به مجلس گزارش خواهد كرد. اين كميسيون علاوه بر انجام وظايف مقرر در اين آيين نامه، طرحهاي مربوط به اصلاح آيين نامه داخلي مجلس را رسيدگي كرده و نظر خود را به مجلس گزارش مي نمايد تا مطابق آيين نامه مورد بررسي قرار گيرد.
شماره 3: 3 - كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسي
ماده 32: به منظور سامان دادن و كارآمد سازي مجلس و نمايندگان، خصوصاً نسبت به طرز كار قواي مجريه و قضائيه و مجلس مبتني بر اصول متعدد قانون اساسي بالاخص اصل نودم (90)، كميسيوني به نام اصل نودم (90) قانون اساسي تشكيل مي گردد تا طبق قوانين مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظيفه نمايد. اعضاء اين كميسيون به شرح ذيل است: 1- از هر كميسيون تخصصي يك نفر با معرفي كميسيون مربوطه. 2- هشت (8) نفر از نمايندگان كه توسط رؤساي شعب و هيأت رئيسه به عنوان اعضاء ثابت انتخاب مي شوند.
تبصره 1: رئيس كميسيون با پيشنهاد هيأت رئيسه مجلس از بين اعضاء ثابت كميسيون و با رأي مجلس براي مدت يك سال انتخاب مي گردد.
تبصره 2: اعضاء ثابت كميسيون نبايد عضو كميسيون هاي تخصصي مجلس باشند.
شماره 4: 4 - كميسيونهاي تخصصي
ماده 33: هريك از كميسيونهاي تخصصي مجلس كه مطابق اين آيين‌نامه تشكيل مي‌گردند در محدوده تخصصي خود داراي وظايف و اختياراتي به شرح زير مي‌باشند:
بند 1: بررسي طرح ها و لوايح ارجاعي و گزارش آن به مجلس شوراي اسلامي.
بند 2: بررسي و تصويب آزمايشي طرحها و لوايح و همچنين تصويب دائمي اساسنامه سازمانها، شركتها و مؤسسات دولتي يا وابسته به دولت كه طبق‌اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسي به آنها محول مي‌گردد.
بند 3: رسيدگي به درخواست هاي تحقيق و تفحص
بند 4: رسيدگي به سؤال نمايندگان از رئيس جمهور و وزيران
بند 5: بررسي موارد ارجاعي از لوايح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به كميسيون تلفيق.
بند 6: كسب اطلاع از كم و كيف اداره امور كشور، دريافت و بررسي گزارش هاي عملكردي و نظارتي از اجراء قوانين مربوط به دستگاه هاي ذي ربط.
تبصره: – كميسيون ها رأساً يا با تقاضاي حداقل ده نفر از نمايندگان مي توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات يا سوء مديريت، با دعوت از مسؤولين ذي ربط موضوع را بررسي نموده و گزارش آن را به هيأت رئيسه ارائه نمايند در صورتي كه درخواست بررسي از سوي نمايندگان باشد حداكثر پنج نفر از آنها مي توانند در تهيه گزارش با كميسيون، مشاركت نمايند هيأت رئيسه مي تواند گزارش مذكور را در دستور كار مجلس قراردهد. در اين صورت سخنگوكميسيون و نماينده دولت هركدام به ميزان پانزده دقيقه و شش نفر از نمايندگان به قيد قرعه از بين متقاضيان هر كدام به ميزان پنج دقيقه، نظرات خود را بيان مي نمايند. هرگاه كميسيون همراه با گزارش پيشنهادهايي براي تصويب به مجلس ارائه نمايد با رعايت مفاد آئين نامه داخلي در دستور حداكثر دو هفته بعد مجلس قرارخواهد گرفت و مطابق آئين نامه داخلي رسيدگي مي شود نمايندگان مي توانند پيشنهادهاي خود را تا (48) ساعت پس از پايان قرائت گزارش به كميسيون تحويل نمايند. كميسيون تا يك هفته گزارش نهايي خود را به مجلس ارائه مي دهد.در صورتي كه كميسيون در گزارش خود، در مورد ناكارآمدي مسؤول ذي ربط دلايلي ارائه نمايد مراتب توسط هيأت رئيسه به بالاترين مقام مسؤول مذكور براي اقدام مقتضي اعلام مي گردد.
بند 7: تهيه گزارش موردي و سالانه در خصوص امور اجرائي دستگاه ها و نحوه اجراء قوانين به خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نكات مثبت، منفي و پيشنهاد نحوه اصلاح آن و تقديم گزارش به مجلس جهت قرائت.
تبصره 1: پاسخ دولت راجع به گزارشهاي كميسيونهاي تخصصي در دستور كار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب‌درخواست كميسيونهاي تخصصي، موضوع گزارشهاي ياد شده جهت بررسي به كميسيون اصل نودم (90) ارسال و كميسيون مذكور نتايج بررسي خود‌را به مجلس ارائه خواهد كرد.
تبصره 2: كميسيونهاي تخصصي مجلس مي‌توانند به تعداد كافي مشاور ذي صلاح به ويژه از ميان نمايندگان ادوارگذشته كه در مسائل كميسيون صاحب تخصص و تجربه باشند از طريق هيأت رئيسه به خدمت بگيرند.
ماده 34:
كميسيون آموزش، تحقيقات و فناوري براي انجام وظايف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومي، آموزش فني و حرفه‌اي، آموزش عالي،تحقيقات و فن‌آوري، مطابق ضوابط اين آيين‌نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 35: كميسيون اجتماعي براي انجام وظايف محوله در محدوده امور اداري و استخدامي، كار، اشتغال، روابط كار و تعاون مطابق ضوابط اين‌آيين‌نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 36: كميسيون اقتصادي براي انجام وظايف محوله در محدوده اقتصاد و دارائي، بازرگاني داخلي، بازرگاني خارجي مطابق ضوابط اين‌آيين‌نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 37: كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي براي انجام وظايف محوله در محدوده سياست و روابط خارجي، دفاع، اطلاعات و امنيت مطابق ضوابط اين آيين‌نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 38: كميسيون انرژي براي انجام وظايف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نيروگاههاي آبي و برقي، انرژي اتمي و انرژي‌هاي نو مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 39: كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات براي انجام وظايف محوله درمحدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و ديوان محاسبات و‌امور مالي مجلس و آمار و خدمات عمومي فني مطابق ضوابط اين آيين‌نامه تشكيل مي‌شود.
تبصره 1:
كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظايف تخصصي در ماده (33) و اين ماده موظف است نسبت به امور زير اقدام‌نمايد:
1 - نظارت و مراقبت بر اجراي مقررات بودجه و امور مالي مجلس و نحوه هزينه كردن آن.
2 - رسيدگي به عملكرد بودجه ساليانه مجلس و ارائه گزارش آن حداكثر تا پايان شهريور ماه سال بعد. اين گزارش جهت اطلاع نمايندگان چاپ مي‌گردد.
3 - بازرسي و رسيدگي دقيق و نظارت درمورد كليه اموال و اشياء منقول و غيرمنقول مجلس شوراي اسلامي و ارائه گزارش ساليانه جهت چاپ و توزيع بين نمايندگان.
4 - معرفي دو نامزد به عنوان رئيس ديوان محاسبات و دو نامزد به عنوان دادستان ديوان محاسبات جهت انتخاب يكي از آنها توسط مجلس شوراي اسلامي.
تبصره 1: برخورداري از مدرك تحصيلي كارشناسي ارشد و بالاتر، سابقه خدمت در مقامهاي مديريتي موضوع ماده (71) قانون مديريت خدمات كشوري مصوب 8 /7 /1386 و همطرازان آنان و حداقل بيست سال سابقه كار، از شرايط احراز سمت رئيس و دادستان ديوان محاسبات است.
تبصره 2: نحوه انتخاب نامزدهاي رياست و دادستان ديوان محاسبات در كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات طبق آيين نامه اي است كه توسط كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات تهيه مي شود و به تصويب كميسيون آيين نامه داخلي مي رسد.
ماده 40: كميسيون بهداشت و درمان براي انجام وظايف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزيستي، تامين اجتماعي و بيمه‌هاي اجتماعي و هلال احمر مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 40 مكرر: كميسيون امور داخلي كشور و شوراها براي انجام وظايف محوله در محدوده سياست داخلي، شوراها، امورغيرعمراني شهرداري ها و ثبت احوال مطابق ضوابط اين آئين نامه تشكيل مي شود.
ماده 41: كميسيون صنايع و معادن براي انجام وظايف محوله درمحدوده صنايع، پست، مخابرات، معادن، پتروشيمي، صنايع هوا فضا و ارتباطات مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 42: كميسيون عمران براي انجام وظايف محوله در محدوده راه و ترابري، مسكن، عمران شهري و عمران روستايي و امور عمراني شهرداري ها و دهياري ها مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 43: كميسيون فرهنگي براي انجام وظايف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبليغات، صدا و سيما و ارتباطات جمعي، تربيت بدني و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 44: كميسيون قضائي و حقوقي براي انجام وظايف محوله در محدوده قضائي و حقوقي مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي‌شود.
ماده 45: كميسيون كشاورزي، آب ، منابع طبيعي و محيط زيست براي انجام وظايف محوله در محدوده كشاورزي، منابع آب، دام و طيور، شيلات، محيط زيست و هواشناسي مطابق ضوابط اين آيين نامه تشكيل مي شود.
شماره 5: 5 - مقررات مشترك كميسيونها
ماده 46: هر يك از نمايندگان براي تعيين كميسيون تخصصي خود فرمهاي امتيازبندي را از شعبه مربوط دريافت مي كند و پس از تكميل فرم به همراه تعيين دو اولويت پيشنهادي، حداكثر تا سه روز پس از افتتاح دوره به هيأت رئيسه مجلس تحويل مي دهد.
تبصره 1: – فرم امتيازبندي و دستورالعمل اجرائي اين ماده، بر اساس شاخص هاي: تحصيلات، سوابق اجرائي مرتبط و نمايندگي مجلس و سابقه عضويت در كميسيون، ظرف مدت سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون توسط هيأت رئيسه مجلس تهيه مي شود و به تصويب جلسه مشترك هيأت رئيسه و كميسيون آيين نامه داخلي مي رسد.
تبصره 2: – به منظور آشنايي نمايندگان با سوابق يكديگر، معاونت قوانين موظف است همزمان با شروع فعاليت شعب، اسامي نمايندگان را به همراه تحصيلات، سوابق اجرائي و سابقه عضويت در كميسيون ها (در صورت برخورداري از سابقه نمايندگي) تكثير و در اختيار نمايندگان قرار دهد.
ماده 47: – هيأت رئيسه پس از دريافت نظر شعب و تعيين امتياز و رتبه بندي، نسبت به تكثير و توزيع گزارش آن اقدام مي كند. نمايندگان معترض مي توانند ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از توزيع گزارش، اعتراض خود را نسبت به امتيازها به هيأت رئيسه تقديم كنند تا هيأتي مشترك، متشكل از هيأت رئيسه مجلس و رؤساي شعب با دعوت از نماينده معترض به امتياز خود، ظرف مدت چهل ساعت پس از انقضاي مهلت فوق، به اعتراضات رسيدگي و اعلام نظر نمايد. پس از اتمام اين مراحل هيأت رئيسه نسبت به تعيين و اعلام فهرست اعضاي كميسيون هاي تخصصي بر مبناي امتيازت هر فرد، اقدام مي كند.
تبصره 1: – پس از اعلام اسامي اعضاي كميسيون هاي تخصصي، در صورتي كه هر يك از نمايندگان به كميسيون انتخاب شده اعتراض داشته باشد،مي تواند ظرف مدت بيست و چهار ساعت اعتراض خود را مكتوب به هيأت رئيسه مجلس تقديم كند تا هيأت مشترك فوق الذكر با استماع نظرات معترضان و بررسي اعتراض هاي واصله نسبت به تعيين نهائي اعضاي كميسيون هاي تخصصي تا چهل و هشت ساعت پس از انقضاي مهلت اعتراض، اقدام كند.
تبصره 2: بين افرادي كه رأي مساوي آورده و احتساب آنان به عنوان عضو يك كميسيون باعث افزايش سقف آن كميسيون مي شود قرعه كشي انجام مي گيرد.
تبصره 3: – امتيازبندي و تعيين اعضاي هر كميسيون به ترتيب از كميسيون هايي كه بيشترين متقاضي دارد، انجام مي شود و پس از تكميل اعضاي كميسيون هاي مذكور، نمايندگان بازمانده از اولويت اول انتخابي خود، با متقاضيان اولويت اول كميسيون بعدي امتيازبندي و تعيين كميسيون مي شوند.
تبصره 4: – نمايندگاني كه درهيچ يك از اولويت هاي خود انتخاب نشده اند موظفند از ديگر كميسيون هاي تكميل نشده در اولويت ديگر تعيين نمايند.
تبصره 5:
– پس از تعيين اعضاي كميسيون هاي تخصصي، چنانچه به هر دليل در حين دوره، نماينده جديدي به مجلس راه يابد، براي تعيين كميسيون تخصصي وي مطابق فرآيند مذكور اقدام مي شود، چنانچه ظرفيت كميسيون مورد تقاضا تكميل باشد، در صورتي كه امتياز مكتسبه وي براي كميسيون مورد درخواست، از ميانگين امتياز مكتسبه سه نماينده آخر پذيرفته شده در همان كميسيون بيشتر باشد، رعايت سقف مقرر در ماده (38) اين قانون الزامي نيست و حداكثر دو نماينده به سقف تعداد اعضاي كميسيون مي تواند اضافه گردد.
در صورت ايجاد ظرفيت جديد در كميسيون ها به دليل استعفاء، فوت و يا امثال آن تعيين عضو جديد مطابق اين تبصره با كسب امتيازات لازم صورت مي گيرد.
ماده 48: هريك از كميسيونهاي تخصصي مجلس موظف است از ميان اعضاي خود كميته و يا كميته‌هاي فرعي متناسب با موضوعات مربوط تشكيل دهد. كميته‌هاي فرعي داراي يك رئيس، يك نايب رئيس و يك دبير خواهند بود كه توسط اعضاي همان كميته انتخاب مي‌گردند. مصوبات كميته‌هاي فرعي بعد از تصويب در كميسيون رسميت خواهد داشت.
ماده 49: پس از انتخاب اعضاي كميسيونها، هر كميسيون به رياست مسن‌ترين عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً يك رئيس، دو نايب رئيس، يك سخنگو و دو دبير با رأي مخفي با ورقه با اكثريت نسبي به مدت يكسال انتخاب مي‌نمايد.
تبصره :
معاونت قوانين موظف است در شروع كار هر دوره مجلس سوابق كاري و ميزان تحصيلات اعضاي هر كميسيون را قبل از انتخاب هيأت‌رئيسه آن كميسيون دراختيار اعضاء قرار دهد.
ماده 50: مناط اعتبار براي رسميت جلسه كميسيونها حضور حداقل دوسوم اعضاء مي باشد. مصوبات كميسيون با اكثريت مطلق آراء عده حاضر‌خواهد بود.
ماده 51: هر نماينده شش ماه يك بار مي تواند تقاضاي تغيير كميسيون خود را به هيأت رئيسه مجلس ارائه كند. انتقال به كميسيون ديگر با رعايت نصاب مقرر در اين آيين نامه و با موافقت اكثريت اعضاي كميسيون هاي ذي ربط امكان پذير است.
ماده 52: رئيس مجلس حداقل يك نفر از كارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به عنوان دبير دراختيار هر كميسيون قرار مي دهد تا نسبت به امور كارشناسي و اداري مربوطه از قبيل ارتباط با رئيس و ادارات مجلس و كميسيون ها و تنظيم و توزيع مراسلات، ضبط مذاكرات، بايگاني اوراق و پرونده‌ها، تسريع جريان امور دفتري و تهيه صورتجلسات و ساير امور اداري اقدام نمايد.
ماده 53: گزارش عملكرد كميسيونها بايستي هر ماه يكبار به هيأت رئيسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضي به اطلاع نمايندگان برسد.
ماده 54: در صورتي كه نمايندگان از طرف كميسيون براي اداي توضيح در زمينه سؤال و يا پيشنهاد خود دعوت شوند موظف به شركت خواهند بود و عدم شركت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و يا پيشنهاد خواهد بود.
ماده 55: تمام اسناد و اوراق مربوط به اموري كه بايد در كميسيونها بررسي شود از طرف هيأت رئيسه به آن كميسيون ارجاع مي‌شود. نمايندگان مي‌توانند آن اسناد را ملاحظه كنند، اسناد مزبور نبايد از كميسيون خارج گردد. اين اسناد به انضمام اسناد مذاكرات و اقدامات جاري كميسيون در محل كميسيون بايگاني و در پايان هر دوره به بايگاني مجلس منتقل مي‌شود.
ماده 56: پس از آنكه مجلس در باره طرح يا لايحه‌اي رأي نهايي داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به آن، در معاونت قوانين مجلس يا كميسيون ها (در خصوص قوانين آزمايشي) بايگاني مي‌شود.
شماره 6: 6 - ساير مقررات
ماده 57: هر نماينده به جز رئيس مجلس، ملزم است عضويت يكي از كميسيون هاي تخصصي را بپذيرد و در صورت تمايل مي تواند در كميسيون هاي ديگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأي شركت كند.
تبصره : عضويت در كميسيونهاي تحقيق و تدوين آيين نامه داخلي مجلس مانع از عضويت در كميسيون ديگر نخواهد بود.
تبصره 1: ـ چنانچه نمايندگان عضو كميسيونهاي خاص در سال سي ساعت غيبت اعم از موجه و غيرموجه داشته باشند ادامه عضويت آنها در كميسيون منوط به موافقت اكثريت اعضاء آن كميسيون خاص است. اين موافقت با رأي گيري با ورقه انجام مي شود.
شماره 7: 7 - كميسيون مشترك
ماده 58:
در مورد طرح ها و لوايحي كه به تشخيص هيأت رئيسه به دو يا چند كميسيون ارتباط اساسي داشته باشند، كميسيون مشترك تشكيل مي گردد. تعداد اعضاء كميسيون مشترك بيست و سه نفر مي باشد. تعيين سهم هر كميسيون به وسيله هيأت رئيسه مجلس و انتخاب آنان توسط كميسيون ذي ربط مي باشد.
كميسيون مشترك در انتخاب هيأت رئيسه و ارائه گزارش و ساير مقررات مانند ديگر كميسيون ها اقدام مي نمايد.
شماره 8: 8 - كميسيون ويژه
ماده 59: در مسائل مهم و استثنائي كه براي كشور پيش مي‌آيد و دراين خصوص تشكيل كميسيون ويژه‌اي براي رسيدگي و تهيه گزارش ضرورت پيدا مي‌كند، به پيشنهاد حداقل پانزده نفر از نمايندگان و تصويب مجلس، اين كميسيون تشكيل مي‌شود. اعضاي كميسيون ويژه كه پانزده نفر خواهند بود، مستقيما در جلسه علني توسط نمايندگان با رأي مخفي و اكثريت نسبي انتخاب خواهند شد. هيأت رئيسه كميسيون ويژه همانند ديگر كميسيونها انتخاب خواهد شد.
تبصره : – هيأت رئيسه مجلس مي تواند طرح ها و لوايحي را كه در حوزه مسائل مربوط به كميسيون ويژه تشخيص دهد به آن كميسيون ارجاع نمايد.
مبحث سوم: تشكيلات اداري و پشتيباني مجلس
قسمت اول: امور اداري، مالي و خدماتي مجلس
ماده 60: مسؤوليت و اختيار كليه امور اجرائي مجلس اعم از تشكيلاتي، مالي، معاملاتي،اداري، استخدامي، حقوقي، فني، پشتيباني، ارتباطات داخلي و بين المللي، حفاظت، حراست و نظاير آن به عهده رئيس مجلس شوراي اسلامي است.
تبصره 1:
رئيس مجلس مي تواند بخشي از وظايف و اختيارات خود را به بعضي از اعضاي هيأت رئيسه، معاونين قوانين، نظارت و اجرائي يا مسؤولين ذي ربط تفويض نمايد.
تبصره 2: اساسنامه سازمان ها، نظام مالي و ساختار تشكيلات مربوط به مجلس شوراي اسلامي به جز امور قانونگذاري و همچنين ضوابط اجرائي و دستورالعمل هاي كليه اختيارات موضوع اين ماده به تصويب كميسيون آيين نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي خواهد رسيد.
ماده 61:
وظايف ناظران عبارتند از :
1- تنظيم برنامه ها و سياستهاي مالي، استخدامي، خدماتي، تبليغي و انتظامات مجلس و ارائه آن به رئيس مجلس جهت طي مراحل بعدي.
2- نظارت و اتخاذ تصميم لازم در خصوص عملكرد كليه واحدهاي ساختار تشكيلات اداري مجلس، نحوه اجراي مصوبات هيأت رئيسه و كميسيون آيين نامه داخلي در خصوص تبصره (2) ماده (60)
3- نظارت بر روند تهيه و پيشنهاد بودجه ساليانه مجلس و پيگيري مراحل بعدي آن.
4- نظارت بر حفظ اداره و ثبت ابنيه و اموال و مؤسسات مجلس.
5- نظارت بر عملكرد مركز پژوهشها، مركز اسناد، كتابخانه و موزه مجلس كه طبق قوانين مربوط به خود تشكيل گرديده‌اند.
6- پيگيري مشكلات نمايندگان و ارائه راه‌حل مناسب به هيأت رئيسه.
7- نظارت بر ساير امور اداري و مالي و خدماتي مجلس.
ماده 62: هيأت رئيسه مي تواند در چهارچوب امكانات موجود و بودجه مصوب تشكيلات مناسبي را جهت تدوين، نگارش، ويرايش حقوقي و ادبي طرح ها و لوايح ايجاد نمايد. نظرات اين تشكيلات قبل از تصويب نهايي طرح يا لايحه در مجلس، با موافقت كميسيون ذي ربط انجام مي شود.
ماده 63: در راستاي ايفاي هرچه بهتر وظيفه نمايندگي، همچنين حفظ شأن و منزلت مجلس و جايگاه حقيقي نمايندگان، هيأت رئيسه مي تواند به منظور برقراري ارتباط مؤثر (ديداري، شنيداري، مكتوب) نمايندگان با موكلين و نمايندگان دستگاه هاي اجرائي و نهادهاي رسمي و غيررسمي در مركز و حوزه انتخابيه با اختصاص فضاي فيزيكي مناسب (دفاتر كار و ملاقات عمومي) هرگونه امكانات سخت افزاري و نرم افزاري مورد نياز را در شأن نظام جمهوري اسلامي فراهم نمايد. اعتبارات مورد نياز در بودجه سالانه مجلس پيش بيني مي شود.
تبصره 1:
ـ در هر دوره مجلس، نمايندگان مي توانند حداكثر پنج نفر از كاركنان يا كارشناسان دستگاههاي مشمول ماده (5) قانون مديريت خدمات كشوري را براي به كارگيري در دفتر ارتباطات مردمي جهت امور مشاوره اي، اداري و خدماتي از دستگاه ذي ربط درخواست نمايند. در اين صورت با هماهنگي دستگاه مبدأ، درخواست مأموريت افراد موردنظر معمول و شخص يا اشخاص مزبور به دفتر ارتباط مردمي نماينده، مأمور مي شوند.
حقوق، مزايا، حق مأموريت و اضافه كار اين مأموران طبق قوانين و مقررات مربوطه برعهده دستگاه مأموركننده مي باشد و ميزان اضافه كار تا سقف مصوب اداره مربوطه و مأموريت ماهيانه و مرخصي استفاده شده توسط رئيس دفتر نماينده به دستگاه ذي ربط اعلام مي شود. افزايش كليه حقوق قانوني اين مأموران از جمله ارتقاء ، افزايش حقوق سنواتي، افزايش گروه و رتبه و ساير موارد مشابه در دوران مأموريت اين افراد همانند ساير كاركنان دستگاه ذي ربط مي باشد.
تعداد افراد مورد نياز هر حوزه انتخابيه با توجه به تعداد نمايندگان، تعداد شهر و روستا، جمعيت و وسعت، شرايط اقليمي و جغرافيايي و ساير قابليت‌هاي هر حوزه توسط كميسيون آيين نامه داخلي مجلس تعيين مي شود.
پس از اعلام پايان مأموريت، دستگاه ذي ربط موظف است اين افراد را حداقل در پست سازماني قبل از مأموريت و يا پست همطراز به كار گيرد.
اين مصوبه نافي تبصره (3) ماده (2) قانون استخدامي كاركنان مجلس شوراي اسلامي مصوب 23/ 8/ 1372 مجلس شوراي اسلامي نمي باشد.
ماده 64: درصورتي كه نمايندگان لازم بدانند بنا به پيشنهاد رئيس مجلس و يا پانزده نفر از نمايندگان و تصويب مجلس شوراي اسلامي ، وزراء مكلف به حضور در مجلس مي باشند و هرگاه تقاضا كنند و مطلبي داشته باشند، مطالب آنان استماع مي شود.
تبصره 1: هيأت رئيسه مجلس مي تواند تمام يا بخشي از يك جلسه مجلس را براي رسيدگي به امور مهم و اساسي كشور اختصاص دهد.
تبصره 2: دستور اين جلسات و چگونگي اداره آن توسط هيأت رئيسه تعيين خواهد شد.
فصل سوم: گردش كار مجلس
مبحث اول: جلسات مجلس
ماده 96:
انعقاد رسمي جلسات و اعتبار اخذ رأي منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمايندگان مي‌باشد.
تبصره 1: براي ادامه مذاكراتي كه منجر به اتخاذ تصميم و يا اخذ رأي نمي‌شود حضور حداقل نصف نمايندگان كافي است.
تبصره 2: جلسات رسمي با تلاوت آياتي چند از قرآن مجيد به تشخيص هيأت رئيسه كه حتي‌الامكان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد شد.
ماده 97: نمايندگان بايد در روزي كه قبلاً براي تشكيل جلسه رسمي معين مي‌شود در مجلس حاضر شوند. در صورت تاخير بدون عذر موجه ازطرف هيأت رئيسه توبيخ خواهند شد. همچنين، هريك از نمايندگان كه در موقع اخذ رأي با اعلام قبلي رئيس مجلس مبني بر منع خروج از جلسه بدون‌عذر موجه خارج شود، مستحق توبيخ خواهد بود و در صورت تكرار تأخير و غيبت، مقررات آيين‌نامه ازطرف هيأت رئيسه درباره او اجراء خواهد شد.اسامي نمايندگاني كه سه بار غيبت غيرموجه در يك ماه داشته باشند در روزنامه‌ها درج خواهد شد.
ماده 98: تشخيص عده حضار با استفاده از تابلو است كه در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسيله رئيس جلسه بايد اعلام شود.
تبصره : در صورتي كه تابلو خراب شود، حداكثر تا پايان همان جلسه تشخيص عده حاضر با دبيران خواهد بود و هيأت رئيسه موظف است قبل‌از انعقاد جلسه بعد به تعمير و اصلاح تابلو اقدام نمايد.
ماده 99: حداكثر مدت براي هر جلسه رسمي چهار ساعت است كه يكسره و يا با فاصله تنفس مي‌باشد، مگر در موارد ضروري كه به تشخيص رئيس و تصويب مجلس خواهد رسيد. غايبين بعد از تنفس نيز مشمول مقررات مربوط به غيبت و تاخير خواهند بود.
تبصره: وقت دستور جلسات رسمي مجلس چنان تنظيم خواهد شد كه جز در موارد اضطراري با اول وقت اداي نماز برخورد نداشته باشد.
تبصره 1: ـ مجلس براي رسيدگي به طرحها و لوايحي كه در شش جلسه به اتمام نرسد از جلسه هفتم همه روزه به جز روزهاي تعطيل تشكيل مي شود و افزايش ساعت هر جلسه با رأي مجلس است.
ماده 100: اعضاي هيأت رئيسه مجلس بايد در ساعتي كه قبلاً براي تشكيل جلسات تعيين مي‌شود، حاضر شوند و در صورت تاخير يا غيبت بدون عذر موجه با تشخيص رئيس برطبق اين آيين نامه جريمه مي‌شوند.
ماده 101: تشكيل جلسات و رعايت ترتيب مذاكرات و اجراي آيين‌نامه و حفظ نظم جلسه طبق اين آيين‌نامه به عهده رئيس جلسه است.
ماده 102: دستور هفتگي مجلس بايد به ترتيب وصول طرحها و لوايح از كميسيونها و ساير موضوعات طبق اين آيين نامه توسط هيأت رئيسه مجلس تهيه و پس از چاپ و توزيع بر تابلو مخصوص نصب شود. رعايت ترتيب مذكور الزامي است. طرحها و لوايحي كه داراي اولويت باشند ممكن است بنا به تقاضاي دولت و يا پانزده نفر‌از نمايندگان و با موافقت هيأت رئيسه خارج از ترتيب وصول، در دستور هفتگي مجلس قرار گيرد. در صورتي كه پنجاه نفر از نمايندگان براي طرح يا لايحه‌اي تقاضاي اولويت كنند هيأت رئيسه موظف است آن را در دستور هفتگي مجلس قرار دهد.
تبصره 1: ـ حداقل پنجاه نفر از نمايندگان مي توانند از رئيس جلسه مجلس تقاضا نمايند گزارش چاپ شده كميسيون خارج از نوبت در دستـور كار جلسـه علني قرار گيرد و رئيس درخواست متقاضيان را پس از صحبت يكي از متقاضيان و يك مخالف و يك موافق هر كدام به مدت پنج دقيقه، به رأي مي گذارد. در صورت تصويب، رسيدگي به گزارش مورد تقاضا در همان جلسه يا جلسه بعد شروع مي شود و با اعمال مجدد اين تبصره نمي توان آن را متوقف نمود.
تبصره 2: گزارش هاي تحقيق و تفحص، تفريغ بودجه و كميسيون ها به جز گزارش طرح ها و لوايح، خارج از نوبت در دستور كار مجلس قرار مي گيرد. اين گزارش ها بايد حداقل (48) ساعت قبل از طرح در مجلس چاپ و در اختيار نمايندگان قرار گيرد و خلاصه آن حداكثر به مدت نيم ساعت در جلسه قرائت و متن كامل گزارش در مشروح مذاكرات چاپ شود.
تبصره 3: ـ هيأت رئيسه مي تواند تمام يا بخشي از گزارشهاي واصله از دستگاهها و سازمانهايي كه طبق قانون موظف به ارائه گزارش به مجلس شوراي اسلامي هستند را جهت قرائت در دستور كار جلسه علني قرار دهد و گزارش كامل آن را به كميسيونهاي ذي ربط ارجاع نمايد.
تبصره 4: ـ كليه گزارشهايي كه در جلسه علني مطرح مي شود بايد حداقل بيست و چهار ساعت قبل از طرح، تكثير و بين نمايندگان توزيع شود مگر مواردي كه در اين آيين نامه به صراحت براي آن زمان ديگري تعيين شده باشد.
ماده 103: در صورت اضطرار كه رعايت امنيت كشور ايجاب كند، به تقاضاي كتبي رئيس جمهور يا يكي از وزراء يا ده نفر از نمايندگان، جلسه غيرعلني تشكيل مي‌شود. در اين صورت، تقاضاكنندگان ادله خويش را مبني‌بر وجود شرايط اضطرار و اقتضاي امنيت كشور و در نتيجه لزوم برگزاري‌غيرعلني جلسه رسمي مجلس، حداكثر تا مدت پانزده دقيقه، متوالياً و يا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس يك نفر به عنوان مخالف حداكثر تا پانزده دقيقه صحبت مي‌كند، در صورت تصويب دو سوم حاضران، كار رسيدگي در جلسه غيرعلني ادامه مي‌يابد، در غيراين صورت، جلسه به حالت علني بازگشته و به روال عادي عمل خواهد كرد.
تبصره 1: مصوبات جلسه غيرعلني در صورتي معتبر است كه با حضور شوراي نگهبان به تصويب سه چهارم مجموع نمايندگان برسد.
تبصره 2: تشخيص رفع شرايط اضطراري براي انتشار مذاكرات و مصوبات جلسات غيرعلني براي اطلاع عموم با مجلس است كه با پيشنهاد حداقل ده نفر از نمايندگان و مذاكره به نحو مقرر در همين ماده، در جلسه غيرعلني و تصويب اكثريت حاضرين در مجلس عملي مي‌گردد.
ماده 104: رئيس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشكيل و دستور جلسه بعد را اعلام مي‌كند كه در صورت مذاكرات درج شود، مگر در موارد اضطراري (به تشخيص هيأت رئيسه ) كه حداقل بيست و چهار ساعت قبل از تشكيل جلسه، بايد بطور رسمي اعلام شود.
ماده 105:
در صورتي كه در مجلس بي‌نظمي و تشنج بوجود آيد كه مانع ادامه كار مجلس باشد و رئيس نتواند از آن جلوگيري كند، در جاي خود قيام مي‌نمايد. هرگاه برخاستن رئيس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقيقه به عنوان تنفس تعطيل مي‌كند و نمايندگان از جلسه خارج مي‌شوند و پس از انقضاي پانزده دقيقه مجدداً جلسه تشكيل مي‌شود.
هرگاه بي‌نظمي و تشنج تجديد شود، رئيس جلسه را ختم و آن را به روز ديگري موكول مي‌نمايد.
مبحث دوم: نطق‌ها و مذاكرات
قسمت اول: نطق‌ها
ماده 106: ـ در هر جلسه رسمي به جز جلسات بررسي لوايح برنامه توسعه، بودجه سالانه و استيضاح يا رأي اعتماد به وزيران، سه نفر از نمايندگان مي‌توانند به نوبت و طبق فهرستي كه از قبل به قيد قرعه توسط هيأت رئيسه تنظيم شده است، حداكثر به مدت هفت دقيقه نطق نمايند. همچنين دونفر از نمايندگاني كه در آن جلسه نوبت نطق نداشته باشند به جهت مسائل ضروري مي توانند يك ساعت قبل از شروع جلسه در لوح مخصوص يا دستگاه الكترونيكي ثبتنام كرده وحداكثر به مدت پنج دقيقه نطق نمايند. درصورتي كه بيش از دو نفر از نمايندگان متقاضي اين نطق باشند، هيأت رئيسه به قيد قرعه به دونفر وقت خواهد داد. هيچ يك از نمايندگان نمي‌توانند در مدت دوماه بيش از يك بار نطق پنج دقيقه اي نمايند. نماينده حق واگذاري تمام وقت خود را به نماينده ديگر دارد.
ماده 107:
در هر جلسه قبل از ورود در دستور، قبل از ورود در دستور رئيس مي تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوري روز مطالبي را كه آگاهي مجلس از آن ضروري باشد به اطلاع نمايندگان برساند. حداكثر مدت براي اين مطالب پانزده دقيقه خواهد بود.
تبصره 1: ـ رؤساي قواي مجريه و قضائيه مي توانند خارج از موضوع دستور جلسه در صحن علني مجلس نطق نمايند. اين نطق پس از وصول تقاضاي آنان و اعلام موضوع نطق به رئيس مجلس پس از موافقت هيأت رئيسه در اولين فرصت انجام مي شود. ساعت و مدت نطق قبل از شروع جلسه بايد به اطلاع نمايندگان برسد.
ماده 108: ترتيب و مدت نطق بدين شرح است:
بند 1: مدت نطق در جلسه علني به‌شرح زير خواهد بود:
جزء 1: براي استيضاح يك وزير دو ساعت و براي استيضاح دولت يا بيش از يك وزير چهار ساعت. استيضاح كنندگان مي‌توانند از بين خود يك يا‌چند نفر را براي بحث در موضوع استيضاح معرفي نمايند، ولي در هرحال مجموع نطقهاي استيضاح كنندگان نبايد از مدت فوق تجاوز نمايد.
جزء 2: ـ درمورد كليات هر طرح يا لايحه، ابتدا سخنگو كميسيون اصلي حداكثر ده دقيقه گزارش ميدهد، پس از آن حداكثر سه نفر مخالف و سه نفر موافق به ترتيب يك نفر مخالف و يك نفر موافق وسپس نماينده دولت و پس از آن سخنگو كميسيون هركدام حداكثر پنج دقيقه صحبت ميكنند.
تبصره 1: ـ درمورد طرح ها و لوايح مهم يا مفصل با پيشنهاد حداقل دو نفر توسط رئيس جلسه يا بيست و پنج نفر از نمايندگان و رأي اكثريت مطلق نمايندگان حاضر، مي‌توان تعداد و يا وقت مخالف و موافق و وقت نماينده دولت و سخنگو كميسيون را حداكثر تا دو برابر افزايش داد.
تبصره 2: ـ در بررسي كليات طرح هاي دو يا سهفوريتي و طرح هايي كه كميسيون اصلي در موعد مقرر گزارش نداده است يكي از طراحان مي‌تواند به جاي سخنگو در ابتدا و انتهاي رسيدگي در مجلس صحبت كند.
جزء 3:
براي موارد ذيل هر يك پنج دقيقه:
- دفاع دربرابر توهين و تحريف نطق.
- مخالفت و موافقت نسبت به هريك از مواد طرحها و لوايح.
- توضيح پيشنهاد اصلاحي نسبت به مواد طرحها و لوايح اعم از فردي و جمعي.
- توضيح نماينده دولت و سخنگو كميسيون در مورد پيشنهادها
- توضيح پيشنهاد فوريت و يا سلب فوريت و مخالفت با آن
- پيشنهاد مسكوت ماندن طرح و يا لايحه و مخالفت با آن.
- پيشنهاد تنفس.
- پيشنهاد اخذ رأي مخفي.
- پيشنهاد انواع رأي در مورد استيضاح.
جزء 4: براي تذكر آيين‌نامه‌اي و يا اخطار قانون اساسي حداكثر 3 دقيقه.
بند 2: در تمام موارد مذكور در بند (الف)، در صورتي كه ضرورت اقتضاء كند ممكن است استثنائاً بدون مذاكره و با پيشنهاد رئيس يا ده نفر از‌نمايندگان و تصويب مجلس، مدت نطق و شور اضافه شود.
بند 3: در كليات لايحه بودجه سالانه كل كشور پس از نطق رئيس جمهور، سخنگوكميسيون گزارش خود را ارائه مي دهد سپس حداكثر پنج نفر از نمايندگان به عنوان مخالف گزارش كميسيون و پنج نفر به عنوان موافق گزارش كميسيون به ترتيب يك نفر مخالف و يك نفر موافق هركدام حداكثر ده دقيقه صحبت مي كنند. پس از آن نماينده دولت به مدت بيست دقيقه و در پايان، سخنگوكميسيون صحبت مي كند. مجموع زمان صحبت سخنگوكميسيون سي دقيقه خواهد بود.
تبصره: ـ در كليات متمم و يك يا چند دوازدهم بودجه، اظهارات به ميزان نصف مدتهاي مقرر در بند فوق است.
بند 4: مدت نطق براي مسائل مهم مربوط به سياست خارجي از قبيل عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها و موافقتنامه‌هاي بين‌المللي حداكثر سه ساعت و‌براي هر ناطق حداكثر پانزده دقيقه خواهد بود.
بند 5: ـ ـ پيش از أخذ رأي براي انتخاب حقوقدانان شوراي نگهبان و همچنين رئيس و دادستان ديوان محاسبات، هر نامزد مي تواند حداكثر ده دقيقه در جلسه علني مجلس مشخصات، سوابق كاري، تحصيلات و برنامه هاي خود را به اطلاع نمايندگان برساند.
تبصره 1: در كليه مواردي كه در اين آيين نامه نمايندگان مي توانند به عنوان موافق يا مخالف صحبت كنند و به موقع در لوح يا دستگاه الكترونيك ثبت نام كرده اند، اسامي آنان توسط يكي از اعضاي هيأت رئيسه به قيد قرعه انتخاب و اعلام مي شود. افراد تعيين شده حق واگذاري نوبت خود به نماينده ديگر را دارند.
ماده 109: ناطق نبايد از موضوع موردبحث خارج شود. هرگاه رئيس تشخيص دهد كه ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن يك نطق، دو نوبت به وي تذكر خروج از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد، دفعه سوم مي‌تواند وي را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نمايد، مگر اين كه مجلس ادامه صحبت را تأييد كند.
قسمت 2: مذاكرات
ماده 1: موضوعاتي كه طبق دستور در مجلس مطرح مي‌شود بايد يك ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصي كه خارج از جلسه نصب مي‌گردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمايل، با تفكيك كليات و هريك از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نام نمايند. حق تقدم نطق با كساني است كه ثبت نام كرده باشند كه در اين صورت، يك مخالف و يك موافق به ترتيب نطق خواهند كرد. درصورتي كه‌مخالف يا موافقي ثبت نام نكرده باشد، نمايندگان مخالف و موافق در مجلس مي‌توانند كتباً نوبت بگيرند و به تناوب صحبت كنند. اگر هيچ موافقي‌وجود نداشته باشد، مخالفان مي‌توانند به نوبت صحبت كنند و اگر مخالفي موجود نباشد غير از نماينده دولت و يا سخنگو به عنوان موافق كسي صحبت نخواهد كرد.
تبصره 1: درصورتي كه موضوعي در دستور كار مجلس قرار گيرد و به دلائلي مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود ثبت نام مخالف و موافق اوليه معتبر است.
ماده 112:
مذاكرات كامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداكثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بين نمايندگان توزيع مي‌شود.نماينده‌اي كه در صورت مشروح مذاكرات مطلبي برخلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار مي‌تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه‌رسمي تذكر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاكرات، در مجموعه مذاكرات مجلس درج مي‌شود. صورت مذاكرات جلسات بايد به امضاي رئيس يا‌نايب رئيس مجلس كه آن جلسه را اداره نموده است برسد.
ماده 113: هرگاه هنگام بحث در بارهٔ طرحها و لوايح ، رئيس جمهور و معاونان او، وزيران و معاونان آنان و همچنين سخنگويان كميسيونهاي مربوطه لازم بدانند در موضوع موردبحث با رعايت مواد طرح شده صحبت كنند، برابر ضوابط و مدت تعيين شده در آيين‌نامه به آنان اجازه داده خواهد شد.
ماده 114:
به جز مذاكرات مربوط به استيضاح و لايحه بودجه، در صورتي كه حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح يا‌لايحه‌اي صحبت كرده باشند، هريك از نمايندگان مي‌توانند كتباً كفايت مذاكرات را پيشنهاد كنند. اولين نماينده پيشنهاددهنده دلايل خود را به عنوان‌موافق اظهار مي‌دارد و اگر مخالفي باشد علل مخالفت خود را بيان مي‌كند و آنگاه رأي گرفته مي‌شود. درصورتي كه پيشنهاد كفايت مذاكرات به تصويب‌نرسيد و در ادامه مذاكرات براي بار دوم پيشنهاد كفايت مذاكرات داده شد بدون توضيح رأي گرفته مي‌شود. پس از رأي به كفايت مذاكرات و اعلام ختم‌آن از طرف رئيس، به ديگر نمايندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمي‌شود.
ماده 115: ـ نمايندگان مي توانند درباره مسائل مهم مملكتي يا بين المللي يا مناسبت هاي خاص بيانيه صادر نموده و به رئيس جلسه تحويل نمايند. چنانچه بيانيه صادره به امضاء حداقل بيش از نصف مجموع نمايندگان برسد متن آن بدون ذكر اسامي نمايندگان در پايان جلسه علني مجلس قرائت و طي نامه رسمي به مراجع ذي‌ربط ارسال خواهد شد و اسامي نمايندگان امضاءكننده بيانيه در مشروح مذاكرات چاپ مي‌شود.
تبصره 1: ـ توزيع هرگونه نامه، گزارش، بروشور و امثال آن در صحن مجلس طبق دستورالعملي خواهد بود كه توسط هيأت رئيسه تصويب و به اطلاع نمايندگان خواهد رسيد.
ماده 116: گزارش نهايي كميسيون اصل نودم (90) قانون اساسي پس از ارائه به هيأت رئيسه مجلس، درصورتي كه مربوط به عموم باشد، بدون رعايت نوبت در دستور كار قرار مي گيرد و در اولين جلسه علني قرائت خواهد شد.
ماده 117: روساي جمهور، نخست وزيران، رؤساي مجلس و مقامات عالي رتبه كشورهاي ديگر كه به دعوت مقامات جمهوري اسلامي ايران به‌ايران مي‌آيند و بنا به صلاحديد همتاي آنان و تصويب هيأت رئيسه مجلس حضورشان در جلسه رسمي و علني به مصلحت باشد مي توانند در جلسه حاضر و عنداللزوم سخنراني نمايند.اين موضوع قبل از شروع جلسه بايد به اطلاع نمايندگان برسد.
مبحث سوم:
– آراء
قسمت 1: كميت آراء
ماده 118: ـ مصوبات مجلس در جلسه رسمي و با رأي موافق اكثريت مطلق حاضران كه بيش از نصف نمايندگان حاضر است، معتبر مي باشد مگر در مواردي كه در قانون اساسي يا اين آيين نامه نصاب ديگري تعيين شده باشد.
ماده 119:
كليه انتخاباتي كه در مجلس و كميسيونها و شعب به عمل مي‌آيد، اعم از اينكه فردي يا جمعي باشد باستثناء انتخاب رئيس، كه با اكثريت مطلق عده حاضر انتخاب مي‌شود و موارد ديگري كه در اين آيين‌نامه حد و نصاب ديگري براي آن تعيين شده‌است با رأي اكثريت نسبي است و در صورت تساوي آراء، به تعداد مورد نياز از منتخبين به حكم قرعه تعيين مي‌شود. اسامي كليه نامزدها با تعداد آراء‌آنان توسط رئيس جلسه اعلام مي‌شود.
ماده 3: نصاب رأي‌گيري در مجلس، كميسيون، كميته و شعبه در موارد مختلف به شرح زير مي باشد:
بند 1: ـ اكثريت چهار پنجم مجموع نمايندگان: ـ اصلاحات جزئي خطوط مرزي كشور. (اصل هفتاد و هشتم قانون اساسي).
بند 2: ـ اكثريت سه چهارم مجموع نمايندگان: 1 ـ توقف انتخابات و ادامه كار مجلس سابق در زمان جنگ و اشغال نظامي (اصل شصت و هشتم قانون اساسي). 2 ـ مصوبات جلسه رسمي غيرعلني (اصل شصت و نهم قانون اساسي).
بند 3: ـ اكثريت دو سوم مجموع نمايندگان: 1 - تصويب درخواست مراجعه به آراء عمومي. (اصل پنجاه و نهم قانون اساسي). 2 - تصويب عدم كفايت رئيس جمهور. (اصل هشتاد و نهم قانون اساسي). 3 - تصويب تقاضاي سه فوريت طرحها و لوايح.
بند 4: اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر: 1 - تصويب آئيننامه داخلي مجلس و تفسير آن. 2 - تصويب تشكيل جلسه رسمي غيرعلني مجلس با رعايت ماده (103) اين آئين نامه. 3 - تصويب تقاضاي دوفوريت طرح ها و لوايح. 4- تصويب موضوع اصل هفتاد و نهم قانون اساسي. 5- اصلاح قانون برنامه توسعه درضمن لايحه بودجه و ساير طرح هاولوايح
بند 5:
ـ - اكثريت مطلق نمايندگان حاضر: 1 - انتخاب رئيس مجلس (مرحله اول). 2 - رأي اعتماد به وزيران. 3 - رأي عدم اعتماد به وزيران. 4 – طرح ها و لوايح و تفسير قوانين. 5 - تصويب انجام تحقيق و تفحص. 6 - تصويب تقاضاي يك فوريت طرح ها و لوايح. 7- تغيير دستور هفتگي مجلس. 8 - رأي به وارد بودن سؤال نمايندگان از وزير. 9 - تصويب موضوعات اصول هفتاد و هفتم،هشتادم، هشتادودوم و هشتاد وسوم قانون اساسي 10 - تصويب وضع قوانين آزمايشي و تصويب دائمي اساسنامه سازمان ها توسط كميسيون هاي مجلس و دولت طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسي. 11 - تعيين تعداد اعضاء كميته ها در كميسيون ها. 12- تصويب اعتبارنامه نمايندگاني كه پرونده آنان به كميسيون تحقيق ارجاع شده است. 13ـ حذف مواد، تبصره ها و بندها از گزارش كميسيون ها در جلسه علني
14ـ تصويب افزايش تعداد مخالف و موافق يا وقت مذاكرات طرحها و لوايح مهم موضوع تبصره (1) ماده (108) 15- ساير مواردي كه در اين آئيننامه و ساير قوانين براي آنها كلمات«تصويب» يا «موافقت مجلس» آورده شده و در اين آئين نامه نصاب آن مشخص نشده است.
بند 6: اكثريت نسبي با حداقل رأي بيش از يك سوم نمايندگان حاضر: 1- انتخاب اعضاء هيأت رئيسه شعبه . 2- انتخاب نمايندگان جهت عضويت در كميسيون تلفيق، مشترك و هيأت تحقيق و تفحص. 3- انتخاب اعضاء كميسيون تخصصي، تحقيق و تدوين آئيننامه داخلي در شعبه. 4- تصويب تغيير كميسيون نمايندگان. 5- انتخاب اعضاء كميسيون ويژه در مجلس. 6 - انتخاب رئيس و دادستان ديوان محاسبات كشور.
بند 7: اكثريت نسبي: 1- انتخاب رئيس مجلس(مرحله دوم) و ساير اعضاء هيأت رئيسه مجلس. 2- انتخاب اعضاء حقوقدان شوراي نگهبان. 3- انتخاب رئيس و اعضاء هيأت رئيسه كميسيون و كميته. 4- انتخاب نمايندگان جهت نظارت در مجامع، شوراها و سازمان ها. 5- انتخاب اعضاء كميته هاي هر كميسيون. 6- انتخاب ده نفر از نمايندگان در اجراء اصل يكصدوهفتاد و هفتم قانون اساسي.
تبصره 1: ـ نصاب رأي براي نسخ، حذف، لغو و اصلاح قوانين، نصاب تصويب آن است مگر مواردي كه در اين آيين نامه به صراحت نصاب ديگري تعيين شده باشد.
قسمت 2: كيفيت آراء
ماده 121:
رأي‌گيري در مجلس به يكي از روشهاي ذيل انجام مي‌گيرد:
1- با دستگاه الكترونيكي.
2- علني با ورقه.
3- مخفي با ورقه.
4 ـ قيام و قعود.
تبصره 1:
ـ قبل از شروع رأي گيري بايد متن يا موضوع مورد بحث براي نمايندگان قرائت و يا اعلام و بلافاصله رأي گيري انجام شود. در صورتي كه متن اعلام شود و نياز به قرائت نباشد بايد متن رأي گيري شده در پاورقي مشروح مذاكرات به طور كامل آورده شود.
رئيس جلسه موظف است با اعلام شروع رأي گيري، از انجام اخطار، تذكر، نطق يا توضيح جلوگيري كند و پس از سي ثانيه از زمان شروع رأي گيري به فوريت نتيجه رأي گيري را اعلام نمايد.
ماده 122:
هيأت رئيسه مجلس موظف است مجلس را به وسايل پيشرفته الكترونيكي مجهز نمايد تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام رأي مخالف، موافق و ممتنع با وسايل مذكور ممكن و ميسر گردد و نتيجه آراء را در معرض ديد نمايندگان قرار دهد. در موارد نقص فني دستگاهها‌حداكثر براي يك هفته رأي‌گيري با قيام و قعود يا طرق ديگر انجام خواهد شد. تمديد اين مهلت با تصويب مجلس خواهد بود.
ماده 123:
در مورد ذيل اخذ رأي علني با ورقه خواهد بود:
هرگاه حداقل ده نفر از نمايندگان به جاي استفاده از دستگاه الكترونيكي و يا قيام و قعود رأي علني با ورقه را تقاضا نمايند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به درخواست، رأي‌گيري به عمل مي‌آيد و درصورت تصويب درخواست، اصل موضوع با ورقه و بطور علني به رأي گذاشته مي‌شود.
ماده 124: در رأي علني با ورقه، هر نماينده داراي سه نوع كارت سفيد، كبود و زرد است كه اسم آن نماينده روي كارتها چاپ شده است. كارت سفيد علامت قبول، كارت كبود علامت رد و كارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأي علني با ورقه، نمايندگان كارت سفيد يا كبود يا زرد خودشان را با نظارت دبيران در گلدانها مي ريزند. نمايندگاني كه رأي ندهند و يا بعد از اعلام اخذ رأي از تالار جلسه خارج شوند، ممتنع محسوب مي‌شوند.
تبصره 1: اسامي موافقين، مخالفين و ممتنعين و كساني كه در رأي‌گيري شركت نكرده و يا بعد از اعلام اخذ رأي از تالار خارج شده‌اند، بدون اينكه‌در جلسه قرائت شود، درصورت مشروح مذاكرات مجلس ثبت مي‌گردد.
ماده 125:
در موارد ذيل اخذ رأي مخفي با ورقه الزامي است:
1 - انتخاب اعضاي هيأت رئيسه، حقوقدانان شوراي نگهبان و ساير انتخابات راجع به اشخاص.
2 - انتخابات داخلي شعب و كميسيونها.
3 - رأي اعتماد و عدم اعتماد به وزيران و هيأت وزيران و رأي عدم كفايت به رئيس جمهور.
4 - رأي نسبت به اعتبارنامه نمايندگاني كه مورد اعتراض واقع شده اند.
تبصره 1: هيأت رئيسه موظف است كارتهاي مخصوصي براي رأي‌گيري مخفي تهيه و دراختيار نمايندگان قرار دهد. رأي‌گيري به وسيله هرگونه ورقه و كارتي غير از اين اوراق معتبر نخواهد بود.
تبصره 2: ـ هيأت رئيسه مي تواند انتخاب نمايندگان براي عضويت در نهادها، هيأت ها، مجامع و شوراها را با دستگاه الكترونيكي انجام دهد. در اين صورت، هيأت رئيسه موظف است اقدامات لازم براي عدم امكان دسترسي به آراي نمايندگان را به عمل آورد.
ماده 126: در مواردي كه نتيجه اخذ رأي با قيام و قعود بلافاصله توسط دونفر از دبيران هيأت رئيسه و يا ظرف مدت پانزده دقيقه بعد از اعلام رأي مذكور توسط بيست و پنج نفر از نمايندگان حاضر در مجلس مورد ترديد باشد بدون بحث با ورقه نسبت به ترديد به عمل آمده رأي‌گيري خواهد شد. درصورتي كه درخواست ترديدكنندگان به تصويب نصف به‌علاوه يك نمايندگان حاضر در جلسه برسد نتيجه آن ملاك عمل قرار خواهد گرفت. چنانچه ترديد در پانزده دقيقه آخر جلسه باشد مي‌توان در جلسه بعد نسبت به ترديد رأي‌گيري نمود.
تبصره 1: ترديدكنندگان بايد اسامي خود را شخصاً در برگ مخصوصي در جايگاه هيأت رئيسه ثبت و امضاء نمايند.
تبصره 2: ترديدكنندگان پس از گذشت مدت پانزده دقيقه از زمان رأي‌گيري نمي‌توانند از درخواست خود انصراف بدهند.
قسمت 3: اعلام نتيجه رأي
ماده 127: به مجرد اعلام اخذ راي، توسط رئيس جلسه تعداد نمايندگان حاضر در جلسه به‌استناد دستگاه شمارش گر اعلام و بلافاصله اخذ رأي به عمل مي‌آيد. در موارد نقص فني دستگاه شمارش گر عده حاضران مستند به شمارش اكثريت دبيران خواهد بود.
ماده 128:
در كليه موارد، نتيجه رأي مجلس بايد صريحاً به وسيلهٔ رئيس اعلام گردد.
ماده 129:
اسامي كليه تقاضاكنندگان رأي مخفي يا رأي علني با ورقه درصورت مشروح مذاكرات مجلس ثبت خواهد شد.
فصل دوم: – نمايندگان
مبحث اول: رسيدگي به اعتبارنامه نمايندگان
ماده 65: – اعتبارنامه ها به همراه ضمائم آن به موجب جدول حوزه هاي انتخاباتي مجلس شوراي اسلامي كه بر اساس حروف الفبا از طرف معاونت قوانين مجلس با نظارت هيأت رئيسه سني تنظيم شده است، به ترتيب به شعب پانزده گانه جهت رسيدگي ارجاع مي شود. هيأت رئيسه موظف است فهرست اعتبارنامه هاي ارجاعي را قبل از آغاز رسيدگي، تكثير كند و در اختيار نمايندگان قرار دهد. چنانچه هر يك از نمايندگان به اعتبارنامه اي معترض باشد، ظرف مدت سه روز از تاريخ انتشار فهرست مذكور حداكثر تا پايان وقت اداري روز سوم، موظف است اعتراض كتبي خود را امضاء و به انضمام مدارك و اسناد مربوط به شعبه ذي ربط تقديم كند.
تبصره 1: شعبه موظف است عدم رسيدگي شوراي نگهبان به موضوع مورد اعتراض يا حادث شدن آن بعد از اعلام صحت انتخابات را احراز كند.
تبصره 2: گزارش هر شعبه توسط سخنگو در مجلس قرائت مي شود و در صورت عدم امكان، به ترتيب رئيس و يا يكي از نواب رئيس يا دبيران وظيفه او را انجام مي دهد.
ماده 66:
شعبه موظف است حداكثر ظرف مدت سه روز كاري گزارش تأييد آن دسته از اعتبارنامه هاي واصله را كه معترض ندارند، به صورت يكجا به هيأت رئيسه ارسال كند تا براي تصميم گيري مجلس در دستور كار قرار گيرد.
اعتبارنامه هايي كه مورد اعتراض نمايندگان قرار گرفته است، حداكثر ظرف مدت پنج روز كاري توسط شعبه رسيدگي مي شود. در صورتي كه نظر شعبه تأييد اعتبارنامه باشد، گزارش تأييد آن براي تصميم گيري به مجلس ارائه مي شود. چنانچه نظر شعبه رد اعتبارنامه باشد، از طريق هيأت رئيسه مجلس به كميسيون تحقيق ارجاع خواهد شد تا پس از رسيدگي و ارائه گزارش، براي تصميم گيري مجلس در دستور كار قرار گيرد.
تبصره: شعبه موظف است حداقل بيست و چهار ساعت قبل از بررسي اعتبارنامه از معترض يا معترضان جهت توضيح اعتراض و از نماينده اي كه اعتبارنامه اش مورد اعتراض قرار گرفته جهت دفاع دعوت به عمل آورد. عدم حضور هر يك از آنان مانع رسيدگي نيست. معترض يا معترضان در صورت عدم حضور غيرموجه در شعبه، در جلسه علني حق اعتراض ندارند. موجه بودن عدم حضور بايد به تأييد هيأت رئيسه مجلس برسد. اگر عدم حضور، موجه بود فقط يك بار ديگر جلسه شعبه ظرف مدت پنج روز مجدداً تشكيل مي شود و نظر خود را اعلام مي كند.
ماده 67: هيچ شعبه‌اي نمي تواند تقديم گزارش خود را بيش از پنج روز كاري از تاريخ دريافت پرونده به تعويق اندازد. در صورتي كه تأخير به حكم ضرورت پيش آمده باشد، رئيس و در غياب او نايب رئيس شعبه مكلف است هيأت رئيسه مجلس را مطلع سازد. هرگاه هيأت رئيسه علت را موجه دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غيراين صورت به شعبه بعد ارجاع مي نمايد كه ظرف پنج روز كاري پس از دريافت پرونده، گزارش دهد.
ماده 68:
گزارش هريك از شعب درباره تأييد يا رد اعتبارنامه‌ها بدون ذكر دليل در مجلس قرائت مي‌شود. درصورتي كه گزارش شعبه مبني بررد اعتبارنامه باشد و يا اينكه معترضين بر اعتراض خود باقي باشند، اعتبارنامه به كميسيون تحقيق ارجاع خواهدشد.
درغيراين صورت اعتبارنامه مصوب تلقي گرديده و رئيس مجلس تصويب آن را اعلام مي‌نمايد.
ماده 69: كميسيون تحقيق حداكثر ظرف مدت پانزده روز به دلايل و توضيحات كتبي شعب و معترض يا معترضان رسيدگي مي كند و پس از استماع و بررسي توضيحات معترض يا معترضان و دفاعيات كتبي يا حضوري نماينده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال مي كند.
تبصره 1: – در صورتيكه تعداد معترضان بيش از سه نفر باشد، مي توانند سه نفر را به صورت مكتوب معرفي كنند تا در شعبه و كميسيون تحقيق جهت ارائه توضيحات لازم حضور يابند.
تبصره 2: كميسيون تحقيق موظف است حداقل بيست و چهار ساعت قبل از رسيدگي به اعتبارنامه از معترض يا معترضان و نماينده اي كه اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده است دعوت به عمل آورد.
ماده 70: چنانچه كميسيون تحقيق، اعتبارنامه رد شده از سوي شعبه را رسيدگي كند و نظر به تأييد اعتبارنامه داشته باشد، گزارش آن براي تصميم گيري مجلس در دستور كار قرار مي گيرد و در صورتي كه نظر كميسيون مبني بر رد اعتبارنامه باشد گزارش آن حداكثر به مدت پانزده دقيقه در مجلس مطرح و ادله رد اعتبارنامه ارائه مي شود. نماينده اي كه اعتبارنامه اش توسط كميسيون رد شده است حداكثر به مدت سي دقيقه فرصت دارد تا از خود دفاع كند، ضمن اينكه مي تواند بخشي از وقت خود را حداكثر به دو نفر از نمايندگان واگذار كند، سپس گزارش كميسيون تحقيق به رأي گذاشته مي شود، چنانچه رد اعتبارنامه به تصويب مجلس نرسد، رئيس جلسه تصويب آن را اعلام مي كند.
تبصره 1: – در صورتي كه كميسيون تحقيق ظرف مدت پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نكند، نماينده اي كه اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده است يا پانزده نفر از نمايندگان مي توانند طرح اعتبارنامه را در صحن مجلس از هيأت رئيسه درخواست كنند و هيأت رئيسه موظف است در اولين فرصت گزارش شعبه را در دستور كار مجلس قرار دهد تا مطابق اين ماده مورد رسيدگي قرار گيرد. به جاي نظر كميسيون، نظر شعبه به مدت پانزده دقيقه مطرح مي شود.
ماده 71: چنانچه نماينده بدون عذر موجه (به تشخيص هيأت رئيسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وي براي دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه‌حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش كميسيون تحقيق و صحبت معترض وارد رأي‌گيري مي‌شود.
تبصره: در صورتي كه نماينده يا نمايندگان معترض به دلائل موجه در جلسه حضور نداشته باشند مي توانند بااطلاع قبلي هيأت رئيسه، دلائل اعتراض خود را كتباً به نماينده ديگري تحويل تا توسط او در مجلس قرائت گردد.
ماده 72: اگر كميسيون تحقيق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نكرد، نماينده‌اي كه اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض واقع گرديده، مي‌تواند طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلايل عدم گزارش كميسيون تحقيق، از هيأت رئيسه درخواست بنمايد. همچنين پانزده نفر از نمايندگان هم مي توانند چنين تقاضايي را از هيأت رئيسه بنمايند. هيأت رئيسه موظف است در اولين فرصت اين درخواست را در مجلس مطرح نمايد. پس از استماع توضيح كميسيون، مجلس در اين مورد تصميم مي گيرد. در صورت موجه بودن علت تاخير، مجلس مي تواند مهلت را تا پانزده روز ديگر تمديد نمايد. در غيراين صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح مي گردد و نماينده معترض و در صورت نبودن معترض سخنگوي شعبه مربوطه دلائل عدم تأييد صحت‌اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بيان مي‌كند. پس از دفاع نماينده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأي‌گيري مي‌شود.
ماده 73: در هر مرحله، رأي گيري براي اعتبارنامه مورد اعتراض، مخفي و با ورقه مخصوص انجام مي شود.
ماده 74: – نماينده اي كه به اعتبارنامه اش اعتراض شده مانند ساير نمايندگان، از كليه حقوق اعم از اعلام رأي و نامزد شدن براي عضويت در هيأت رئيسه و ساير انتخابات برخوردار است، ليكن در زمان بررسي اعتبارنامه خود در شعبه، كميسيون تحقيق و مجلس حق رأي ندارد.
مبحث دوم: حقوق و تعهدات نمايندگان
قسمت اول: مصونيت نمايندگان
ماده 75: بر طبق اصل هشتاد و ششم (86) قانون اساسي نمايندگان مجلس در مقام ايفاي وظايف نمايندگي در اظهار نظر خود كاملاً آزادند و نمي‌توان آنها را به سبب نظراتي كه در مجلس اظهار كرده‌اند يا آرائي كه در مقام ايفاي وظايف خود داده‌اند تعقيب يا توقيف كرد و يا از حقوق اجتماعي محروم نمود.
تبصره: وظايف نمايندگي شامل نطق ، بحثهاي داخل دستور، بحثهاي جلسات كميسيون ها، اظهارنظراتي كه براي اعمال اصل هشتاد و چهارم (84) قانون اساسي انجام مي شود و ساير موارد نظارتي و قانوني است.
ماده 76: چنانچه به تشخيص هيأت رئيسه نماينده‌اي در سخنان خود در جلسه علني به كسي نسبت ناروا داده و يا هتك حرمت نمايد فرد مزبور‌مي‌تواند در دفاع از خود، به‌صورت مكتوب به اتهام وارده پاسخ گويد. پاسخ ارسالي درصورتي كه بيش از دو برابر اصل مطلب اظهار شده نبوده و متضمن توهين و افترا نباشد، در اولين فرصت در جلسه علني قرائت خواهد شد.
ماده 77: اگر در جلسه رسمي ضمن نطق يا مذاكره صريحاً يا تلويحاً نسبت سوئي به يكي از نمايندگان داده شود يا عقيده واظهار او را بر خلاف جلوه دهند و نماينده مذكور براي رد آن نسبت به رفع اشتباه در همان جلسه يا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعايت نوبت تا پنج دقيقه اجازه نطق داده مي‌شود.
قسمت دوم: تعهدات نمايندگان
ماده 78:
نمايندگان براساس مسؤوليت نمايندگي، متعهد و ملتزم به حفظ حيثيات مجلس و نمايندگان و رعايت نظم و نوبت و اجراء آيين‌نامه داخلي مي‌باشند. در مواردي‌كه نماينده‌اي رعايت تعهدات فوق را ننمايد اقدامات ذيل به ترتيب از طرف رئيس به‌عمل خواهد آمد :
1 - تذكر شفاهي در جلسه علني.
2 - اخطار در جلسه علني.
3 - احضار و توبيخ متخلف در جلسه هيأت رئيسه.
ماده 79: رئيس جلسه نسبت به نمايندگاني كه از موضوع مذاكره خارج مي‌شوند و يا بدون اجازه صحبت ميكنند وهمچنين نسبت به نمايندگاني كه به واسطه عدم رعايت آيين‌نامه داخلي يا به انحاء ديگر رعايت نظامات مجلس را نمي‌نمايند تذكر ميدهد.
ماده 80: درصورتي كه رئيس به يكي از نمايندگان دو بار تذكر داد و نماينده مجدداً از حدود نظم خارج گرديد، رئيس به او اخطار مي كند.
ماده 81:
توبيخ كه سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس مي‌شود در موارد ذيل اجراء مي‌گردد :
1 - درصورتي كه نماينده‌اي پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2 - درصورتي كه نماينده‌اي ظرف مدت يك ماه چهار مرتبه در جلسات متوالي يا شش مرتبه در مجموع مورد تذكر واقع شده باشد.
3 - كساني كه بيش از سه جلسه متوالي يا در مجموع پنج جلسه در يك ماه تأخير غيرمجاز داشته باشند.
قسمت سوم: حقوق نمايندگان
ماده 82: بودجه سالانه مجلس به پيشنهاد هيأت رئيسه پس از مشورت با كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات و در موعد مقرر براي دولت ارسال مي شود تا با رعايت اصل پنجاه و دوم قانون اساسي در بودجه سالانه كل كشور درج شود.
تبصره : مقرري و هزينه هاي نمايندگي درهرسال در جلسه مشترك هيأت رئيسه با كميسيون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شوراي اسلامي با رعايت مقررات مالي مجلس به تصويب مي رسد، نمايندگان مجلس مي توانند حقوق و مزاياي خود را از مجلس دريافت نمايند، قبل از تصميم مجدد در هر دوره به صورت علي الحساب مطابق مصوبه دوره قبل عمل مي شود.
قسمت چهارم: مأموريتها
ماده 83: مأموريتهاي رسمي فردي و جمعي نمايندگان براي شركت در سمينارها، اجلاسها و بازديدهاي فني و تخصصي در داخل و يا خارج از‌كشور با تصويب كميسيون ذي‌ربط و تاييد هيأت رئيسه انجام خواهد شد. نتايج حاصل از ماموريت به آن كميسيون و هيأت رئيسه مجلس تسليم مي‌گردد.
قسمت پنجم: تعطيلات و مرخصيها
ماده 84: تعطيلات تابستاني مجلس در هر سال سي روز است كه زمان آن با تشخيص مجلس تعيين مي‌شود. هيأت رئيسه مي‌تواند در تنظيم برنامه جلسات علني و كميسيونها به گونه‌اي عمل كند كه نمايندگان در هر ماه يك هفته كاري هم براي رسيدگي به وظايف نمايندگي فرصت داشته باشد.
تبصره : در صورت ضرورت، رئيس مجلس مي‌تواند با تقاضاي حداقل پنجاه نفر از نمايندگان و يا درخواست دولت، با ذكر دليل، در اوقات تعطيل، مجلس را بطور فوق‌العاده دعوت به انعقاد نمايد.
ماده 85: نمايندگان يك ماه در هر سال حق استفاده از مرخصي با حقوق را دارند. استفاده از مرخصي ضروري بدون حقوق نيز، با موافقت هيأت‌رئيسه، حداكثر يك ماه در سال خواهد بود و درصورت عدم استفاده مي‌توانند در سال‌هاي بعد استفاده نمايند.
ماده 86: اجازه مرخصي تمام مدت يك جلسه يا قسمتي از جلسات مجلس با موافقت هيأت رئيسه مجلس و در كميسيونها و شعب با رؤساي كميسيونها و شعب خواهد بود.
ماده 87: هيچيك از نمايندگان قبل از تحصيل مرخصي نمي‌تواند غيبت نمايد مگر با عذر موجه از قبيل بيماري يا حوادث غيرمترقبه.
قسمت ششم: غيبت نمايندگان
ماده 88: نماينده‌اي كه بيش از يكصد ساعت متوالي يا دويست و پنجاه ساعت غير متوالي از اوقات رسمي جلسات مجلس و كميسيون را بدون‌عذر موجه در يكسال غيبت نمايد، مستعفي شناخته خواهد شد. همچنين نماينده‌اي كه به‌علت ناتواني جسمي و يا بيماري بيش از چهار ماه در يكسال‌غيبت موجه داشته باشد بنا به درخواست سي نفر از نمايندگان و تصويب دو سوم نمايندگان حاضر مبني بر عجز وي از ايفاي وظايف نمايندگي، سمت نمايندگي خود را از دست ميدهد.
تبصره 1:
تا يك هفته پس از اعلام رسمي مستعفي شناخته شدن نماينده، درصورتي كه خود وي يا نماينده ديگري به غيرموجه بودن غيبت‌اعتراض كند و آن را تسليم هيأت رئيسه نمايد، اين اعتراض در اولين فرصت در مجلس مطرح مي‌شود و پس از صحبت حداكثر دو مخالف و دو موافق (هريك به مدت پانزده دقيقه) در صورتي كه مجلس به موجه بودن غيبت نماينده مورد بحث رأي داد، غيبت موجه شناخته خواهد شد.
يك نفر از هيأت رئيسه به‌عنوان موافق و نماينده مورد بحث به‌عنوان مخالف براي صحبت، حق تقدم خواهند داشت.
تبصره 2: درصورتي كه نماينده مستعفي شناخته شده به غيرموجه بودن غيبت خود اعتراض كرده باشد ولي در موقع طرح نتواند و يا نخواهد در‌مجلس حضور يابد، مي‌تواند لايحه دفاعيه خود رابراي طرح در مجلس حداكثر تا موقع طرح، تحويل مجلس نمايد. در اين صورت اين لايحه با حق‌تقدم در فرصت مقرر براي صحبت مخالفين توسط يكي از دبيران قرائت خواهد شد. مدت قرائت لايحه حداكثر نيم ساعت خواهد بود.
ماده 89: به غيبت و تأخير غيرموجه حقوق تعلق نمي‌گيرد.
ماده 90:
محاسبه ساعات غيبت در كميسيونها با رؤساي كميسيونها و در جلسات رسمي مجلس با هيأت رئيسه مي‌باشد و در هر دو صورت،اعلان رسمي غيبت با هيأت رئيسه مجلس خواهد بود.
هيأت رئيسه موظف است غيبت و تأخير غيرموجه نمايندگان در كميسيونها را هر ماه به اطلاع نمايندگان برساند.
ماده 91: غيبت، تأخير غيرموجه نمايندگان پيش از پايان جلسه مجلس اعلان و درصورت مذاكرات مجلس ثبت خواهد شد.
تبصره : غيبت غيرموجه از دو جلسه كميسيون در حكم غيبت از يك جلسه رسمي مجلس مي‌باشد.
قسمت هفتم: استعفا نماينده و نحوه بررسي آن
ماده 92: هر نماينده كه اعتبارنامه او به تصويب رسيده است مي‌تواند از مقام نمايندگي استعفاء دهد. پذيرش استعفاء موكول به تصويب مجلس‌است.
ماده 93: نماينده تقاضاي استعفاء مدلّل خود را به عنوان رئيس مجلس مي‌نويسد و رئيس مجلس آن را در اولين جلسه علني و بدون قرائت متن،اعلام و در دستور كار هفته بعد مي‌گذارد. نماينده مي‌تواند قبل از شروع بررسي در مجلس تقاضاي استعفاء خويش را مسترد دارد.
ماده 95: هرگاه تقاضاي استعفاء تعدادي از نمايندگان به نحوي باشد كه مانع از تشكيل جلسه رسمي گردد قابل طرح در مجلس نيست.